فرایند انتخاب پاپ جدید و رسوم آن؛ چه کسی جانشین پاپ فرانسیس می شود؟

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: پاپ فرانسیس، دویست و شصت و ششمین رهبر کلیسای کاتولیک با قدمتی دو هزار ساله، امروز پس از دوره طولانی بیماری درگذشت. مسیحیت کاتولیک، که توسط پطرس، یکی از حواریون حضرت عیسی مسیح (ع) و نخستین پاپ، پایه‌گذاری شد، همواره به نظم زیاد خود شهره بوده است. با این حال، این تشکیلات قدرتمند در طول سالیان با چالش‌هایی نیز مواجه بوده است. در دهه‌های اخیر، اخبار ناخوشایندی از درون کلیسا به بیرون درز کرد که لزوم اصلاحات اساسی را بیش از پیش آشکار ساخت. پاپ فرانسیس با درک این نیاز، اصلاحات متعددی را در دستور کار قرار داد.

پاپ فرانسیس، مجموعه‌ای از اصلاحات را برای متحول کردن کلیسا آغاز کرد. این اقدامات با هدف تقویت شفافیت، مبارزه با فساد، و نزدیک‌تر کردن کلیسا به مردم انجام شد. از جمله مهم‌ترین این اصلاحات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پاپ در تلاش بود تا دیوان روم، دستگاه اداری مرکزی کلیسا، را کارآمدتر و پاسخگوتر کند. او برای این منظور، شوراهایی از کاردینال‌ها را برای مشاوره در مورد اصلاحات تشکیل داد و تغییراتی در ساختار و وظایف نهادهای مختلف دیوان روم ایجاد کرد.پاپ فرانسیس به مبارزه با سو استفاده جنسی در کلیسا و حمایت از قربانیان پرداخت هرچند که اقدامات وی را نمی‌توان کاملاً موفق دانست. ایجاد سازوکارهای گزارش‌دهی، تحقیقات و مجازات متخلفان، بخشی از این تلاش‌ها بود.

با وجود همه اقدامات پاپ، آنچنان که باید و شاید و شایسته جایگاه رهبر کاتولیک‌های جهان بود، پاپ فرانسیس نتوانست در این سال‌ها که جنگ‌های خانمان سوز در گوشه گوشه جهان وجود دارد و جهان در مسئله غزه شاهد یکی از وحشیانه‌ترین نسل کشی‌های تاریخ بشریت بود، نقش آفرینی کند و کاملاً از تأثیر گذاری در این مسائل به دور بود

پاپ فرانسیس تلاش کرد تا گفتگو بین ادیان و فرهنگ‌های مختلف را ترویج دهد. سفر او به عراق و دیدار با آیت‌الله سیستانی نمونه‌ای از این رویکرد بود. در این دیدار، آیت‌الله سید علی سیستانی با حمایت قاطع از مسئله فلسطین، بر لزوم پایان دادن به درد و رنج ملت فلسطین تأکید کرد.

با وجود همه اقدامات پاپ، آنچنان که باید و شاید و شایسته جایگاه رهبر کاتولیک‌های جهان بود، پاپ فرانسیس نتوانست در این سال‌ها که جنگ‌های خانمان سوز در گوشه گوشه جهان وجود دارد و جهان در مسئله غزه شاهد یکی از وحشیانه‌ترین نسل کشی‌های تاریخ بشریت بود، نقش آفرینی کند و کاملاً از تأثیر گذاری در این مسائل به دور بود.

آغاز دوران انتخاب؛ فرآیند تعیین رهبر جدید کاتولیک‌های جهان

با انتشار خبر درگذشت پاپ فرانسیس، دویست و شصت و ششمین رهبر کاتولیک‌های جهان، توجه جهانیان بار دیگر به واتیکان و فرآیند پیچیده و منحصربه‌فرد انتخاب جانشین او معطوف شده است. این فرآیند که به «مجمع انتخاب پاپ» (Papal Conclave) معروف است، مجموعه‌ای از آئین‌ها و رویه‌های دقیق است که برای اطمینان از انتخاب فردی مورد اجماع برای رهبری کلیسای کاتولیک طراحی شده است.

۱. دوره خلاء قدرت (Sede Vacante): با مرگ پاپ فرانسیس، دوره‌ای به نام “Sede Vacante” یا «تخت خالی» آغاز می‌شود. در این دوره، قدرت و اختیارات پاپ به طور موقت به کاردینال کامر لنگو که هم اکنون کاردینال کوین جوزف فارل عهده دار آن مسئولیت است، (Camerlengo)، بالاترین مقام اداری کلیسا در زمان خلاء قدرت، منتقل می‌شود. کاردینال کامر لنگو مسئولیت اداره امور جاری واتیکان و آماده‌سازی برای مجمع انتخاب پاپ را بر عهده دارد. او باید مرگ پاپ را به طور رسمی تأیید کرده و به اطلاع عموم برساند. همچنین، او موظف است مهر و موم‌های رسمی پاپ را بشکند و درها و پنجره‌های اقامتگاه پاپ را ببندد تا از ورود افراد غیرمجاز جلوگیری شود.

۲. مراسم تدفین و دوره سوگواری: پس از تأیید مرگ پاپ، مراسم تدفین با شکوه و با حضور مقامات مذهبی و سیاسی از سراسر جهان برگزار می‌شود. طبق سنت، مراسم تدفین معمولاً بین چهار تا شش روز پس از مرگ پاپ انجام می‌شود و به دنبال آن، دوره سوگواری نه روزه (Novemdiales) برگزار می‌شود. در طول این دوره، مراسم یادبودی برای پاپ درگذشته برگزار می‌شود و کاردینال‌ها فرصت دارند تا در مورد وضعیت کلیسا و نیازهای آن تبادل نظر کنند.

۳. آماده‌سازی برای مجمع انتخاب پاپ: در طول دوره خلاء قدرت، کاردینال کامر لنگو با همکاری نهادهای مختلف واتیکان، تدارکات لازم برای برگزاری مجمع انتخاب پاپ را فراهم می‌کند. این تدارکات شامل آماده‌سازی محل برگزاری مجمع (کلیسای سیستین)، بررسی صلاحیت کاردینال‌های انتخاب‌کننده، و اطمینان از امنیت و محرمانگی مجمع است.

۴. ترکیب و شرایط کاردینال‌های انتخاب‌کننده: تنها کاردینال‌هایی که کمتر از ۸۰ سال سن داشته باشند، حق شرکت در مجمع انتخاب پاپ و رأی دادن را دارند. تعداد کاردینال‌های انتخاب‌کننده نباید از ۱۲۰ نفر تجاوز کند، هرچند در عمل ممکن است این تعداد کمی بیشتر یا کمتر باشد. کاردینال‌های انتخاب‌کننده از سراسر جهان به واتیکان دعوت می‌شوند و در طول مجمع، در اقامتگاه Domus Sanctae Marthae اسکان داده می‌شوند.

۵. ورود به مجمع انتخاب پاپ و سوگند محرمانگی: در روز تعیین شده، کاردینال‌های انتخاب‌کننده با حضور در کلیسای سیستین، مراسم رسمی ورود به مجمع انتخاب پاپ را برگزار می‌کنند. پس از ورود به کلیسا، کاردینال‌ها سوگند محرمانگی یاد می‌کنند و متعهد می‌شوند که تمامی اطلاعات مربوط به جریان مجمع را محرمانه نگه دارند. پس از ادای سوگند، درهای کلیسای سیستین به روی عموم بسته می‌شود و تنها کاردینال‌های انتخاب‌کننده و چند نفر از کارکنان خدماتی مجاز به حضور در کلیسا هستند.

۶. فرآیند رأی‌گیری: فرآیند رأی‌گیری در مجمع انتخاب پاپ بسیار دقیق و منظم است. کاردینال‌ها هر روز صبح و بعد از ظهر در کلیسای سیستین جمع می‌شوند و حداکثر چهار نوبت رأی‌گیری در هر روز انجام می‌شود. هر کاردینال نامزد مورد نظر خود را روی یک برگه رأی می‌نویسد و آن را تا می‌کند. سپس، به ترتیب ارشدیت، به سمت محراب رفته و برگه رأی خود را در ظرف مخصوص قرار می‌دهد. پس از پایان رأی‌گیری، برگه‌های رأی شمارش می‌شوند و نام نامزدهایی که رأی آورده‌اند، اعلام می‌شود.

در دهه‌های اخیر، اخبار ناخوشایندی از درون کلیسا به بیرون درز کرد که لزوم اصلاحات اساسی را بیش از پیش آشکار ساخت

۷. رسیدن به حد نصاب و اعلام انتخاب پاپ: برای انتخاب پاپ جدید، یک نامزد باید حداقل دو سوم آرای کاردینال‌های انتخاب‌کننده را به دست آورد. اگر در هیچیک از نوبت‌های رأی‌گیری، هیچ نامزدی نتواند این حد نصاب را کسب کند، رأی‌گیری‌ها ادامه پیدا می‌کند تا یک نفر بتواند اکثریت لازم را به دست آورد. پس از انتخاب پاپ، کاردینال رئیس مجمع از او می‌پرسد که آیا انتخاب را می‌پذیرد یا خیر. در صورت پذیرش، پاپ جدید نام پاپی خود را انتخاب می‌کند.

۸. دود سفید و Habemus Papam: پس از انتخاب پاپ، برگه‌های رأی سوزانده می‌شوند. اگر هیچ نامزدی نتواند حد نصاب لازم را به دست آورد، برگه‌ها با مواد شیمیایی مخلوط می‌شوند تا دود سیاه از دودکش کلیسای سیستین خارج شود. این دود سیاه نشان می‌دهد که هنوز پاپ جدید انتخاب نشده است. اما اگر پاپ جدید انتخاب شود، برگه‌ها بدون مواد شیمیایی سوزانده می‌شوند و دود سفید از دودکش کلیسای سیستین خارج می‌شود. این دود سفید، نشانه‌ای برای جهانیان است که پاپ جدید انتخاب شده است.

پس از خروج دود سفید، کاردینال رئیس مجمع از بالکن کلیسای سن پیتر ظاهر می‌شود و با گفتن عبارت “Habemus Papam” (ما پاپ داریم)، نام پاپ جدید و نام پاپی او را اعلام می‌کند. سپس، پاپ جدید از بالکن کلیسا برای مردم سخنرانی می‌کند و آنها را مورد تفقد قرار می‌دهد.

۹. آغاز دوران پاپ جدید: با انتخاب پاپ جدید، دوره خلاء قدرت به پایان می‌رسد و دوران رهبری او آغاز می‌شود. پاپ جدید مسئولیت هدایت کلیسای کاتولیک و نمایندگی آن در سطح جهانی را بر عهده می‌گیرد.

کاندیداهای جانشینی پاپ فرانسیس

با توجه به ماهیت محرمانه فرآیند انتخاب پاپ و عدم وجود نظرسنجی‌های رسمی، تعیین گزینه‌های جانشینی پاپ پس از پاپ فرانسیس امری گمانه‌زنی و مبتنی بر تحلیل‌های رسانه‌ای و دیدگاه‌های کارشناسان است. با این حال، برخی از کاردینال‌ها به طور مکرر در محافل خبری به عنوان پاپ‌های احتمالی آینده مطرح می‌شوند. انتخاب پاپ جدید تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله سن، ملیت، دیدگاه‌های سیاسی و مذهبی کاردینال‌های انتخاب‌کننده قرار دارد.

برخی از کاردینال‌هایی که اغلب به عنوان گزینه‌های جانشینی پاپ مطرح می‌شوند:

کاردینال پیترو پارولین (Pietro Parolin): دبیر دولتی واتیکان (بالاترین مقام در دیوانسالاری واتیکان)، ایتالیایی، ۶۹ ساله. او به عنوان یک دیپلمات باتجربه شناخته می‌شود. نقش کلیدی او در سیاست خارجی واتیکان و نزدیکی‌اش به پاپ فرانسیس، او را به یکی از گزینه‌های اصلی تبدیل کرده است.

کاردینال متیو زوپی (Matteo Zuppi): اسقف اعظم بولونیا، ایتالیایی، ۶۸ ساله. او به دلیل فعالیت‌هایش در زمینه عدالت اجتماعی، و همچنین نزدیکی‌اش به پاپ فرانسیس، مورد توجه قرار گرفته است.

کاردینال لوئیس آنتونیو تاگل (Luis Antonio Tagle): رئیس بخش تبشیر انجیل در واتیکان، فیلیپینی، ۶۷ ساله. او به دلیل توانایی‌های ارتباطی قوی، مورد توجه است.

کاردینال ماریو گرچ (Mario Grech): دبیرکل دبیرخانه سینود، مالتی، ۶۷ ساله. گرچ به‌عنوان دبیر کل مجمع، به یک شخصیت اصلی در شورای کلیسایی در حال انجام تبدیل شده است، که از مفهوم «کلیسای سینودیال» دفاع می‌کند.

کاردینال مایکل چرنی (Michael Czerny): رئیس بخش مهاجران و پناهندگان در واتیکان، کانادایی، ۷۸ ساله. او به دلیل فعالیت‌هایش در زمینه عدالت اجتماعی و حمایت از مهاجران و پناهندگان، مورد توجه قرار گرفته است.

کاردینال خوزه تئوفیلو دی خسوس پینهیریو (José Tolentino de Mendonça):آرشیویست و کتابدار کلیسای مقدس رومی، پرتغالی، ۵۸ ساله. او یک نویسنده و متفکر صاحب نام است و به دلیل دیدگاه‌های فرهنگی اش مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به اینکه پاپ فرانسیس در سن بالایی انتخاب شد، ممکن است کاردینال‌ها به دنبال یک پاپ جوان‌تر باشند که بتواند برای مدت طولانی‌تری رهبری کلیسا را بر عهده بگیرد. انتخاب پاپ از خارج از ایتالیا به یک روند عادی تبدیل شده است. با این حال، همچنان این احتمال وجود دارد که یک کاردینال ایتالیایی انتخاب شود.کاردینال‌های انتخاب‌کننده احتمالاً به دنبال فردی خواهند بود که بتواند وحدت کلیسا را حفظ کند و به چالش‌های پیش روی کلیسا در قرن بیست و یکم پاسخ دهد. در نهایت، انتخاب پاپ جدید یک فرآیند پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی است. با توجه به تنوع دیدگاه‌ها و منافع در میان کاردینال‌های انتخاب‌کننده، نتیجه مجمع انتخاب پاپ همواره با ابهام همراه است. تنها با خروج دود سفید از دودکش کلیسای سیستین است که جهان از هویت رهبر جدید کاتولیک‌ها مطلع خواهد شد.