خشکسالی در کرمان می تازد

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: استان کرمان، به عنوان پهناورترین استان ایران، سال‌هاست که با چالش‌های جدی کم‌آبی و خشکسالی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

این منطقه که به دلیل اقلیم خشک و نیمه‌خشک خود همواره با محدودیت منابع آبی مواجه بوده، در سال‌های اخیر با شدت گرفتن خشکسالی و کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها، در آستانه یک مشکل آبی تمام‌عیار قرار گرفته است.

گزارش‌های اخیر نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده‌ای در این استان است که نه‌تنها زندگی روزمره مردم، بلکه اقتصاد کشاورزی و معیشت هزاران خانوار را تحت تأثیر قرار داده است.

کاهش شدید منابع آبی

بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای کرمان، بیش از ۸۰ درصد ظرفیت سدهای این استان در حال حاضر خالی است و تنها ۲۲ درصد از مخازن سدها پر است که نسبت به سال گذشته کاهش ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد.

همچنین، سطح آب‌های زیرزمینی در بسیاری از دشت‌های استان کرمان سالانه بین ۱ تا ۲ متر افت می‌کند که این کاهش شدید، نتیجه ترکیبی از کم‌بارشی، برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و روش‌های ناکارآمد آبیاری در بخش کشاورزی است که حدود ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند.

سجاد شهابی، عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی کرمان، معتقد است که این استان از مرحله مشکل آبی عبور کرده و به وضعیت ورشکستگی آبی رسیده است، به‌گونه‌ای که بازگشت به شرایط نرمال در بسیاری از مناطق تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد.

وی تأکید می‌کند که اشتباهات مدیریتی بیش از تغییرات اقلیمی در ایجاد این وضعیت نقش داشته‌اند.

تأثیر بر کشاورزی و صنعت پسته

خشکسالی در کرمان به‌ویژه صنعت پسته، که ارز آورترین محصول کشاورزی این استان و یکی از منابع اصلی درآمد منطقه است، را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

گزارش‌ها حاکی از خشک شدن باغ‌های پسته در مناطقی مانند رفسنجان است که بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته کشور محسوب می‌شود.

سرپرست فرمانداری رفسنجان هشدار داده است که آینده روشنی برای این صنعت در منطقه قابل تصور نیست و بسیاری از باغ‌ها و واحدهای صنعتی وابسته به آن در معرض خطر قرار دارند.

برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی، به‌ویژه با روش‌های سنتی که منجر به هدر رفت ۷۰ درصد آب می‌شود، یکی از عوامل اصلی تشدید مشکل است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان نیز به لزوم محدود کردن کشاورزی به محصولات استراتژیک و صادرات‌محور و مدیریت بهتر منابع آبی تأکید کرده است.

مشکل آب شرب نیز در بسیاری از شهرها و روستاهای استان کرمان مشهود است. تعداد ۱۱ شهر از جمله کرمان، بم، رفسنجان و جیرفت که ۶۰ درصد جمعیت استان کرمان را در خود جای داده‌اند، در وضعیت تنش آبی قرار دارند. همچنین بیش از ۷۶۰ روستا با جمعیت ۱۶۰ هزار نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند و آبرسانی به ۸۱۳ روستا با تانکر انجام می‌شود.

از سوی دیگر در شهر کرمان، افت فشار آب در برخی محله‌ها، به‌ویژه مناطق حاشیه‌ای مانند زنگی‌آباد و اختیارآباد، گزارش شده و مردم مجبور به ذخیره آب در طول شب هستند.

پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی

خشکسالی در کرمان تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی گسترده‌ای به دنبال داشته است. پدیده نشست زمین به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی در بسیاری از دشت‌ها گزارش شده و تالاب جازموریان، یکی از معدود منابع آب سطحی استان، در معرض خشک شدن کامل قرار دارد.

این وضعیت نه‌تنها اکوسیستم منطقه را تهدید می‌کند، بلکه به مهاجرت گسترده از روستاها به شهرها و حتی دیگر استان‌ها منجر شده است.

کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت ادامه این روند، بخش‌هایی از استان کرمان ممکن است غیرقابل سکونت شوند.

علاوه بر این، کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما، پدیده گردوغبار را در کرمان تشدید کرده است. در ماه‌های اخیر، هوای کرمان بارها به دلیل گردوخاک آلوده شده و حتی منجر به تعطیلی ادارات و مدارس شده است.

راهکارها و اقدامات در دست اجرا

برای مقابله با این بحران، اقداماتی در سطح استانی و ملی در حال انجام است. نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی، تشکیل اتاق فکر دانشگاهی برای مدیریت منابع آبی و اجرای برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی از جمله این اقدامات است.

طرح انتقال آب از خلیج‌فارس به شهر کرمان نیز در دستور کار قرار دارد، اما این پروژه به دلیل کمبود بودجه در ۱۰ کیلومتری شهر متوقف شده است.

محمد قربانی، کارشناس حوزه آب در گفتگو با خبرنگار مهر پیشنهاد می‌دهد که احیای قنات‌های قدیمی، توسعه آبیاری مکانیزه و ذخیره آب‌های سطحی از طریق سدسازی می‌تواند به کاهش فشار بر منابع زیرزمینی کمک کند.

همچنین، لزوم بازنگری در سیاست‌های مصرف آب در بخش صنعت، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند ذوب مس که از آب‌های زیرزمینی برای شست‌وشوی سنگ استفاده می‌کنند، مورد تأکید قرار گرفته است.

چشم‌انداز آینده

وی افزود: با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر تداوم کم‌بارشی در پاییز و زمستان ۱۴۰۴، انتظار نمی‌رود که وضعیت آبی کرمان در کوتاه‌مدت بهبود یابد.

وی تاکید کرد که مدیریت صحیح منابع آبی، کاهش مصرف در بخش کشاورزی و جلب مشارکت عمومی برای صرفه‌جویی در آب، تنها راه‌های ممکن برای کاهش اثرات این بحران هستند. در غیر این صورت، تبعات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی خشکسالی در سال‌های آینده تشدید خواهد شد.

استان کرمان در حالی با یکی از شدیدترین دوره‌های خشکسالی خود مواجه است که نیاز به تصمیم‌گیری‌های کلان و اقدامات فوری بیش از پیش احساس می‌شود.

آزمونی بزرگ برای حفظ منابع حیاتی

مردم و مسئولان این استان اکنون در برابر آزمونی بزرگ برای حفظ منابع حیاتی و میراث طبیعی این منطقه قرار دارند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان، از کاهش شدید حجم ذخایر و خالی بودن ۸۰ درصد ظرفیت سدهای استان کرمان خبر داد.

حمید علیدادی سلیمانی گفت: در حال حاضر تنها ۲۲ درصد از ظرفیت مخازن سدهای استان کرمان پر است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، کاهش ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد.

وی با اشاره به وجود چهار سد در حال بهره‌برداری در استان کرمان افزود: بر اساس آخرین داده‌های موجود، مجموع ظرفیت سدهای شهید سلیمانی بافت، جیرفت، تنگوئیه سیرجان و نساء بم ۱۲۲ میلیون مترمکعب است.

سلیمانی، تصریح کرد: در حال حاضر حجم آب موجود در سد جیرفت ۹۴.۵ میلیون مترمکعب، سد تنگوئیه ۲.۹۱ میلیون مترمکعب، سد شهید سلیمانی بافت ۸.۷ میلیون مترمکعب و سد نساء بم ۱۵.۵ میلیون مترمکعب است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان همچنین با اشاره به اقدامات انجام‌شده در حوزه حفاظت از منابع آب استان کرمان گفت: از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۵۲۰ دستگاه کنتور هوشمند بر روی چاه‌های کشاورزی نصب شده است که این اقدام نقش مهمی در مدیریت مصرف آب دارد.

وی افزود: از کشاورزان تقاضا می‌شود جهت جلوگیری از اعمال جریمه، نسبت به نصب کنتور هوشمند اقدام نمایند.

علیدادی سلیمانی، همچنین از انسداد بیش از ۱۹۰ حلقه چاه غیرمجاز از ابتدای سال تاکنون خبر داد و افزود: این اقدامات با همکاری فرماندهی انتظامی و دستگاه قضائی شهرستان‌ها انجام شده و در راستای صیانت از منابع آب زیرزمینی ادامه خواهد داشت.