سرنوشت جلسات دفاعیه، از بطری آب تا بسته‌های لوکس

خبرگزاری مهر _گروه استان‌ها –مرجان سیف‌الدین: آئین‌های دفاع پایان‌نامه، نقطه عطفی در مسیر علمی هر دانشجو، آیینه‌ای کوچک از تلاش‌ها، فراز و نشیب‌ها و امیدهای سال‌ها کوشش است. این مراسم که زمانی با ساده‌ترین امکانات و کمترین تشریفات برگزار می‌شد، امروزه در پیچ‌وخم‌های تجملات و رقابت‌های ظاهری گرفتار آمده است؛ جایی که اصل علم و پژوهش گاه در سایه زرق و برق‌های بیهوده و فشارهای روانی ناشی از آن کمرنگ می‌شود. در حالی که ماهیت این جلسه باید پاسداشت علم و پژوهش باشد، بازار پررونق بسته‌های تشریفاتی و هدیه‌های پرزرق و برق، آرامش و تمرکز دانشجو را به دغدغه تدارکات بدل کرده است.‌

اکنون، میان دو راهی اصالت و ظاهر، بسیاری از دانشگاه‌ها دست به اصلاحاتی زده‌اند تا با بازگرداندن سادگی به جلسات دفاع، منزلت علمی این رویداد را حفظ کنند. اما آیا محدودیت‌های جدید و ممنوعیت پذیرایی‌های تجملی می‌تواند سایه این عادت نوظهور را از فضای آکادمیک برچیند؟ شاید، تنها راه، یادآوری رسالت بی‌زمان دانشگاه باشد؛ رسالتی که دانش را مقدم بر هر آئین و ضیافت می‌داند.

زنگ خطر تجمل و کاهش جایگاه علمی پایان نامه

بازار پررونق خدمات تشریفات پذیرایی برای جلسات دفاع، گرچه دغدغه دانشجویان را کاهش داده و انتخاب را به عهده خود آنها گذاشته، اما انتقادهای جدی مبنی بر فرو کاستن شأن علمی پایان‌نامه‌ها، رواج تجمل‌گرایی و ایجاد هزینه‌های غیرضروری در بین اساتید دانشگاه‌ها نیز به دنبال داشته است.

لیلا قلیجایی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، شرکت در جلسات دفاع را یک فعالیت آموزشی می‌داند و معتقد است که تشریفات و تجملات جایگاه علمی پایان‌نامه را تضعیف کرده است. چشم و هم‌چشمی و تصاویر تبلیغاتی شرکت‌ها نیز به این روند دامن زده است. او اضافه می‌کند: استادان هیچگاه از دانشجو حتی پذیرایی ساده درخواست نمی‌کنند، اما این خود دانشجویان هستند که به این سمت سوق پیدا می‌کنند.

وی با ابراز نارضایتی از وضعیت خرید و فروش پایان نامه‌ها و مختصر بودن جزوات دانشگاهی افزود: متأسفانه برخی از دانشجویان ما با این وضعیت، نوشتن و فراگیری علم را فراموش کردند، که یکی از این علت‌ها می‌تواند همین نحوه برگزاری جلسه دفاع با تشریفات آن چنانی باشد که شک و شبهاتی را هم می‌تواند به همراه آورد.

کیومرث فدایی، استاد دانشگاه دولتی، نیز تأکید می‌کند: پایان‌نامه یک مراسم مهمانی نیست. این اقدام، شأن جلسه دفاع را خدشه‌دار می‌کند و تمرکز را از محتوای علمی به جزئیات ظاهری منحرف می‌سازد.

وی نیز با تأکید بر ممنوعیت پذیرایی در برخی دانشگاه‌ها می‌گوید: تلاش برای برجسته‌تر کردن جلسه دفاع نسبت به دیگران، موجب افزایش توجه به جزئیات پذیرایی می‌شود.

وی افزود: این موضوع به‌ویژه در میان دانشجویانی که تمایل دارند تصویری حرفه‌ای‌تر ارائه دهند، مشهود است.

سیاست‌های محدودکننده دانشگاه‌ها

در پی افزایش این پدیده، برخی دانشگاه‌ها دستورالعمل‌های جدیدی تدوین کرده‌اند. بابک صفاری، معاون پژوهشی دانشگاه اصفهان می‌گوید: بر اساس تصمیم شورای پژوهشی، پذیرایی در جلسه دفاع به کلی حذف شده و فقط آب برای اعضای هیئت داوران در نظر گرفته می‌شود. همچنین نصب بنر، تاج گل و سایر تزئینات ممنوع است. صفاری هدف این اقدام را حفظ تمرکز دانشجو بر محتوای علمی و یکنواخت‌سازی شرایط جلسات اعلام می‌کند.

نیاز به سیاست‌گذاری یکپارچه داریم

هرچند برخی دانشگاه‌ها به صورت مستقل سیاست‌هایی وضع کرده‌اند، اما نبود دستورالعمل سراسری وزارت علوم موجب ناهماهنگی و تداوم روند قبلی در برخی دانشگاه‌ها شده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که حتی ممنوعیت‌های رسمی هم نتوانسته از انجام پذیرایی‌های پرهزینه توسط برخی دانشجویان، به ویژه دانشجویان دختر، جلوگیری کند.

کارشناسان معتقدند صدور دستورالعمل جامع و رسمی از سوی وزارت علوم درباره رعایت سادگی و حذف تجمل در جلسات دفاع می‌تواند مسیر را برای بازگشت به اصالت و جایگاه علمی پایان‌نامه‌ها هموار کند. چنین سیاست‌هایی، تمرکز دانشجو را از ظواهر و تدارکات به سمت پژوهش و آموزش علمی سوق می‌دهد و عدالت آموزشی را میان همه دانشجویان برقرار می‌کند. در مجموع، به نظر می‌رسد حرکت برخی دانشگاه‌ها به سمت ساده‌سازی مراسم دفاع و احتمالاً تدوین دستورالعمل جامع ملی، آینده این پدیده را مشخص‌تر خواهد کرد و کمک می‌کند بار دیگر جلسه دفاع، محلی برای ارائه و ارزیابی علمی باقی بماند.