کودکان بی‌دفاع غزه؛ قربانیان خاموش نقض حقوق بشر

مریم نانکلی، کارشناس حقوقی موسسه صیانت از حقوق زنان طی یادداشتی برای میزان به تشریح ابعاد رنج کودکان فراموش‌شده غزه پرداخت.

متن این یادداشت را در ادامه می‌خوانید:

از سال ۱۹۸۲ و در پاسخ به خشونت‌های رژیم اشغالگر قدس و به‌ویژه کودکان لبنانی و فلسطینی، سازمان ملل هر سال روزی را به‌عنوان روز جهانی کودکان بی‌گناه قربانی خشونت و تجاوز نام‌گذاری کرده است؛ این اقدام در راستای اعلام پایبندی سازمان ملل به حقوق کودکان صورت پذیرفته است.

با وجود آن که آمار دقیقی از کودکان آسیب‌دیده و افراد زیر آوار و مفقودان در غزه در دسترس نیست؛ اما صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) اعلام کرده است که از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۵۰ هزار کودک فلسطینی شهید یا زخمی شده‌اند.

براساس آمار اعلام شده از طرف یونیسف، از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون به‌طور متوسط در هر ۲۰ دقیقه یک کودک فلسطینی در نوار غزه شهید یا زخمی شده است؛ طبق این آمار، از زمان نقض آتش‎بس از طرف رژیم صهیونیستی در ۱۸ مارس ۲۰۲۵، ۳۰۹ کودک شهید و سه هزار و ۷۳۸ کودک مجروح شده‌اند. در کرانه باختری و قدس شرقی نیز، از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۲۰۰ کودک فلسطینی شهید شده‌اند که بالاترین آمار کشته‌های کودکان در دو دهه اخیر محسوب می‌شود.

مصادیق اساسی نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه

کودک به‌عنوان یک انسان، شایستگی بهره‎مندی از حقوقی را داراست که در اسناد بین‌المللی بدان اشاره شده است. افزون بر این از آنجا که کودکان آسیب‌پذیرترین افراد جامعه بشری هستند؛ مورد حمایت ویژه سازمان‌های بین‌المللی نیز قرار گرفته و برخی اسناد بین‌المللی به‌صورت اختصاصی بر حمایت از حقوق کودکان تاکید می‌کنند. حفظ حقوق کودکان چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح، در قالب رعایت حقوق بشر و حقوق بشردوستانه مورد توجه قرار گرفته است.

از آن جا که کودکان از قوای بدنی ضعیفی برخوردار هستند و توانایی محافظت از خود را ندارند؛ در معرض خطرات گسترده‌ای هستند که سلامت جان و روان آنها را تهدید می‌کند.

اوضاع بحرانی کودکان در غزه نگرانی‌های بین‌المللی را در این باره ایجاد کرده و ناقض مفاد کنوانسیون حقوق کودک است که رژیم صهیونیستی به آن ملحق شده است؛ در این کنوانسیون به لزوم رعایت مصالح عالیه کودکان (ماده ۳)، حق ذاتی کودکان برای زندگی و تضمین بقا و رشد کودک تا بالاترین حد ممکن (ماده ۶)، جلوگیری از خشونت و دسترسی به امکانات اولیه زندگی (ماده ۱۹)،  بهره‎مندی از استاندارد‌های مناسب زندگی (ماده ۲۷) و حق بر سلامت (ماده ۲۴) اشاره شده است. بر اساس ماده ۳۸ کنوانسیون نیز «کشـور‌های عضـو متعهـد می‌شـوند، هنـگام مخاصمـات مسـلحانه‌ای کـه بـا کـودکان ارتبـاط پیـدا می‌کنـد، مقررات حقـوق بین‌الملـل بشردوسـتانه قابـل اعمـال را محتـرم بشـمارند و احترام بـه مقـررات مذکـور را تضمیـن کننـد».

• بیشار بخوانید:
• کودکان غزه؛ زندگی در میان جنگ و گرسنگی
• کودکان قربانیان فراموش‌شده سلاح‌سازی گرسنگی در غزه 

حملات مسلحانه و پی در پی رژیم صهیونیستی به غزه نقض فاحش حقوق بشر و حقوق بشردوستانه است. این در حالی است که رژیم اشغالگر قدس به کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ ملحق شده و قواعد و مقررات حقوق بین‌الملل بشردوستانه در پروتکل‌های الحاقی اول و دوم ۱۹۷۷، عرفی قلمداد می‌شود؛ بنابراین مسئولیت کیفری آمرین، عاملین و هدایت‌کنندگان جنگ غزه قابل احراز است و می‌توان آنها را براساس ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به‌عنوان جنایتکار جنگی مورد تعقیب و محاکمه قرار داد. مصادیق نقض حقوق بشردوستانه در غزه از حد شمار خارج است و اهم موارد آن به شرح ذیل است:

نقض اصل تفکیک و تمایز

یکی از اصول مهم در حقوق بشردوستانه نقض اصل تفکیک و تمایز است که در مواد متعددی از پروتکل اول الحاقی (مواد ۴۸، ۵۰، ۵۱ و ۵۷) بدان اشاره شده است. براساس این اصل، تفکیک قائل شدن میان جمعیت نظامی و غیرنظامی ضرورت دارد و باید از حمله به غیرنظامیان اجتناب شود. اقدام‌های رژیم اشغالگر نظیر تخریب تاسیسات غیرنظامی از قبیل خانه، اماکن عمومی، مدارس، مساجد، ایستگاه­‌های خبری و نظیر آن، حمله کورکورانه به مناطق مختلف در غزه و شهادت و مجروح شدن شهروندان فلسطینی و به‌ویژه زنان و کودکان، محاصره غزه و تخریب زیر ساخت‌­های اساسی زندگی و محرومیت از دریافت حداقل‌­های زندگی از قبیل آب، غذا، وسایل گرمایشی، دریافت دارو و حمایت‌های پزشکی، اصل تفکیک را نقض می‌کنند.

نقض اصل منع درد و رنج بیهوده

یکی دیگر از اصول مهم در حقوق بشردوستانه اصل منع درد و رنج بیهوده است؛ حتی نظامیان هم این حق را دارند که در زمان جنگ از سلاحی علیه آنها استفاده نشود که درد و رنج بیهوده دریافت کنند. ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به‌کار بردن ابزار که آسیب بیش از حد یا رنج غیرلازم ایجاد می‌کند، جنایت جنگی است.

نقض اصل منع انتقال و کوچ اجباری

دستور رژیم اشغالگر برای تخلیه شمال و مرکز نوار غزه به سمت مناطق جنوب و آوارگی بیش از دو سوم جمعیت غزه، نقض اصل منع انتقال و کوچ اجباری است که در قاعده شماره ۱۲۹ حقوق بین‌الملل بشردوستانه عرفی در مورد عمل جابه‎جایی بدان اشاره شده است. این موضوع مورد انتقاد دبیر کل سازمان ملل نیز قرار گرفته است.

 نقض اصل ممنوعیت تنبیه دسته‌جمعی

این اصل که در  ماده ۳۳ کنوانسیون چهارم ژنو بدان اشاره شده است با اقدام‌هایی نظیر استفاده از سلاح‌های سنگین و آسیب شدید به غیرنظامیان؛ تخریب زیرساخت­‌های اساسی زندگی در غزه (قطع برق، سوخت، شرایط نامساعد بهداشتی) نقض شده است. کمیته رفع تبعیض نژادی سازمان ملل، محاصره مداوم و طولانی‌مدت غزه و جلوگیری از دسترسی به امکانات ضروری را نوعی مجازات دسته‌جمعی معرفی می‌کند.

واکنش سازمان‌های بین‌المللی

دیوان کیفری بین‌المللی با صدور حکم بازداشت نتانیاهو و گالانت اظهار کرده است که دلایل معقول و منطقی وجود دارد که نشان می‌دهد گالانت و نتانیاهو به‌طور عمد و آگاهانه جمعیت غیرنظامی را در غزه از دسترسی به آنچه برای بقای آنها ضروری و حیاتی بوده است، محروم کرده‌اند. قضات دیوان کیفری بین‌المللی در این بیانیه تاکید کرده‌اند که نخست‌وزیر و وزیر جنگ پیشین رژیم صهیونیستی غیرنظامیان ساکن غزه را مشخصا از مایحتاج اولیه زندگی همچون غذا، آب، دارو، ملزومات پزشکی و نیز سوخت و برق محروم کرده‌اند. کریم خان، دادستان ارشد دیوان کیفری بین‌المللی، علاوه بر جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت، نتانیاهو و گالانت را متهم کرده است که از گرسنگی دادن به غیرنظامیان به‌عنوان ابزاری برای جنگ استفاده می‌کنند و به‌عمد حملات علیه مردم غیرنظامی را همچون مصداق جنایت جنگی انجام می‌دهند.

رکن قضایی سازمان ملل -دیوان بین المللی دادگستری- نیز در رأی مشورتی خود اشغالگری رژیم صهیونیستی را در فلسطین غیرقانونی اعلام کرده است؛ لیکن شورای امنیت مقاصد سیاسی را بر عدالت مقدم داشته و توان صدور قطعنامه برای متوقف کردن نسل‎کشی در غره نداشته است. با توجه به نقض شدید حقوق بشردوستانه در غزه این امر ضرورت دارد که از سازوکارهای سازمان ملل نظیر اقدام شورای امنیت سازمان ملل تحت فصل هفتم منشور ملل متحد برای مداخله و حفظ صلح و امنیت بین‌المللی استفاده شود.

در پایان متذکر می‌شود که بی‎کیفرمانی جنایتکاران جنگی مانعی جدی در تحقق عدالت در عرصه بین‌المللی است و ناکارآمدی سازمان‌های بین‌المللی، خشم وجدان‌های بیدار را در جهان برانگیخته است. دفاع از مظلوم و حق‌طلبی وابسته به مرز جغرافیایی خاصی نیست و امید است که دوست‌داران حقوق کودک، حمایت از کودکان مظلوم غزه را وجهه همت خویش قرار دهند. کشور‌های حامی فلسطین و به‌ویژه کشور‌های اسلامی باید تحریم‌های گسترده و هدفمندی علیه رژیم صهیونیستی اعمال کنند و با اقدام‌های هماهنگ و یکپارچه خواستار توقف جنایات رژیم اشغالگر قدس باشند.

انتهای پیام/