به گزارش خبرگزاری مهر، در پی ترورهای اخیر دانشمندان توسط رژیم صهیونیستی در عمق خاک ایران، حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، در گفت‌وگویی با رادیو مونت‌کارلو فرانسه در رابطه با آثار هدف‌گیری حساب‌شده دانشمندان و اساتید دانشگاهی سخن گفت.
او با اشاره به شهادت دست‌کم ۳۲ نفر از چهره‌های علمی کشور به واسطه ترور یا بمباران‌های مختلف، این روند را تهدیدی علیه «عقلانیت، علم و صلح» خواند و آن را مصداقی از نقض حقوق بین‌الملل و ارزش‌های صلح‌محور یونسکو برشمرد. فرطوسی هشدار داد که این حملات، نه تنها امنیت علمی، بلکه آرامش روانی خانواده‌ها، کودکان و دانشجویان را هدف گرفته است.
وی فقدان دانشمندان را ضایعه‌ای سترگ برای جامعه علمی ایران و جهان دانست.
با این حال، به گفته وی، این فجایع نتوانسته‌اند اراده جامعه علمی ایران را در هم بشکنند؛ بلکه همبستگی ملی و عزم برای تداوم مسیر علمی را تقویت کرده‌اند. وی بر مسئولیت جامعه و نهادهای بین‌المللی تأکید کرد تا با اقدامات فوری و مؤثر، و حرمت نهادن به کنوانسیون‌های مرتبط با پاسداشت ساحت علم و تضمین‌کننده آزادی و سلامت دانشمندان، در برابر خشونت‌های هدفمند محافظت کرده تا از تکرار چنین فجایعی جلوگیری شود.
متن کامل گفتگوی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، حسن فرطوسی، با گزارشگر رادیو مونت‌کارلو به شرح زیر است:
گزارشگر: در حملات اخیر اسرائیل که عمق خاک ایران را هدف قرار داد، بمباران‌ها تنها به سایت‌های نظامی یا تأسیسات هسته‌ای محدود نشد، بلکه بر اساس گزارش‌های متعدد، شخصیت‌های علمی و دانشگاهی که لزوماً به برنامه‌های دفاعی هسته‌ای مرتبط نبودند نیز هدف قرار گرفتند. در میان فهرست قربانیان و مجروحان، نام‌هایی از دانشمندان برجسته و اساتید دانشگاه در رشته‌های مختلف به چشم می‌خورد که پرسش‌هایی درباره ماهیت و حدود این هدف‌گیری مطرح می‌کند. این نخستین مورد از این دست نیست؛ در سال‌های اخیر، زنجیره‌ای از ترورها علیه دانشمندان ایرانی به ویژه در حوزه هسته‌ای رخ داده است. اما نکته جدید این است که به نظر می‌رسد «عقل علمی» به خودی خود هدف قرار گرفته است. چه چیزی پشت این الگوی تکراری نهفته و این حملات چه تأثیری بر پژوهش‌های علمی و فضای فرهنگی-علمی ایران گذاشته است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها، ما میزبان دکتر حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران هستیم. خوش آمدید.
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران: با سلام واحترام
گزارشگر: دکتر فرطوسی، امروز به موضوع هدف‌گیری گسترده دانشمندان و اساتید دانشگاه می‌پردازیم. در ابتدا می‌خواهم بپرسم آیا تخصص‌های این افراد ارتباط مستقیمی با برنامه هسته‌ای ایران داشته یا خیر؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: سلام. ابتدا فرصت را غنیمت می‌شمرم و به شما و شنوندگان گرامی خیرمقدم می‌گویم و از این ابتکار سپاسگزارم. زیرا فرصتی است تا صدای دانشمندان و یونسکو، به ویژه کمیسیون ملی یونسکو در ایران و همچنین جامعه علمی کشور شنیده شود. همان‌طور که اشاره کردید، گاهی این ارتباط مستقیم است و گاهی غیرمستقیم. یعنی دانشمندان متخصص در حوزه‌هایی مانند فیزیک، هوش مصنوعی و لیزر، و احیاناً از متخصصان رشته‌های دیگر، از میان اساتیدی که در داخل یا خارج کشور تحصیل کرده‌اند، هدف قرار گرفته‌اند.
و البته باید تأکید کنم که این عملیات‌ها تنها به حذف دانشمندان هسته‌ای محدود نمی‌شود، بلکه متخصصان در رشته‌های گوناگون را نیز هدف قرار داده و باعث ترس و نگرانی در میان آن‌ها و حتی افرادی شده که با نهادهای رسمی یا علمی همکاری دارند. روشن است که این مساله محدود به یک گروه خاص نیست. تمام اساتید هدف‌گرفته‌شده از دانشگاه‌های معتبر، به ویژه دانشگاه‌های ملی مانند شهید بهشتی یا دانشگاه آزاد، برخی رؤسای دانشگاه، دانشکده‌ها یا گروه‌های آموزشی بودند و کاملاً آکادمیک بودند.
اخیراً، با یکی از مسئولان این دانشگاه‌ها ملاقات کردم. خدا شاهد است که این مرد با بغض گفت: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتم این است که نمی‌دانم چگونه این دانشکده فیزیک را -بدون اساتیدی که به شهادت رسیده‌اند- احیا کنم»؛ دانشکده‌ای که زمانی از قوی‌ترین مراکز علمی و فیزیکی ایران و حتی منطقه بود! او نگران سرنوشت دانشجویانی بود که این دانشگاه را به عنوان مقصد علمی خود انتخاب کرده بودند، اما نه‌تنها خودشان، بلکه خانواده‌هایشان نیز در یک شب، چه در خواب و چه در خانه‌هایشان، ترور شدند.
گزارشگر: اگر به فهرست منتشر شده اساتید هدف‌گرفته‌شده نگاه کنیم، می‌بینیم برخی تخصص‌ها هیچ ارتباطی با برنامه هسته‌ای ندارند. مثلاً دکتر مرضیه عسگری، استادیار رشته نوزادان در دانشگاه تهران، هدف قرار گرفت. به نظر شما موضع حقوق بین‌الملل در قبال چنین عملیاتی چیست؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: متشکرم. در این جا می‌خواهم نه‌تنها به حقوق بین‌الملل، بلکه بر اهداف اصلی یونسکو نیز تأکید کنم که همانا «حفظ صلح» است. امروز بشریت بیش از هر زمان دیگری به این مفهوم نیاز دارد. از دید یونسکو، آموزش، فرهنگ، علوم، ارتباطات و حتی رسانه – که شما به آن می‌پردازید – همگی ابزارهایی برای تحقق صلح هستند.
و باید یادآوری کنم که حقوق بین‌الملل هیچ توجیهی برای هدف‌گیری دانشمندان با این بهانه که ممکن است در پروژه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خطراتی ایجاد کنند، ندارد، چه برسد به هدف‌گیری خانواده‌ها و کودکان‌شان. یکی از اساتیدی که در تهران از یک سوءقصد جان سالم به در برده بود، به منطقه سرسبز و زیبای گیلان رفت، اما ۱۶ نفر از اعضای خانواده‌اش در یک شب به شهادت رسیدند! چه ارتباطی بین این بی‌گناهان و برنامه هسته‌ای وجود دارد؟
حقوق بین‌الملل – همان‌طور که شما می‌دانید حوزه آکادمیک و تخصصی اینجانب به شمار می‌رود. – حتی از نظامیان در زمان صلح، اگر در خانه‌هایشان باشند یا در مأموریت نباشند، همانند غیرنظامیان حمایت می‌کند. پس جای اجرای قطعنامه سازمان ملل کجاست که هر اقدام نظامی باید با موافقت نهادهای بین‌المللی باشد؟
گزارشگر: دکتر فرطوسی، پس از این زنجیره ترورها، آیا دانشمندان و اساتید دانشگاه احساس می‌کنند که ممکن است هدف مستقیم ترور باشند؟ آیا فضای ترس بر جامعه علمی ایران حاکم شده است؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: صادقانه بگویم، ترس در میان خانواده‌های این افراد بیشتر از خود دانشمندان است، زیرا خطر دیگر محدود به فرد دانشمند نیست، بلکه اطرافیانش را نیز تهدید می‌کند. به عراق و سوریه نگاه کنید؛ حتی پس از تغییر نظام‌ها، دانشمندان هدف قرار گرفتند. بنابراین، این «علم» است که تهدید می‌شود.
در یونسکو برنامه‌های روشنی برای حمایت از آزادی و امنیت دانشمندان داریم، اما متأسفانه به شکلی فجیع نقض شده‌اند. با این حال، این ترورها روحیه مقاومت و همبستگی بین دانشمندان و مردم را تقویت کرده است. اما هدف اصلی، کاشتن بذر ترس برای مختل کردن فعالیت‌های علمی بود، هرچند از نظر انسانی، تأثیر این ترس بر خانواده‌ها، کودکان و دانشجویان به مراتب شدیدتر بوده است.
گزارشگر: هدف‌گیری بیش از ۱۴ دانشمند و استاد دانشگاه در حملات اخیر چگونه بر فضای علمی و فرهنگی ایران تأثیر گذاشته است؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: ممنون از این سوال به‌جا. لطفاً در جریان باشید فهرستی پیش روی من است که به یونسکو ارائه کرده‌ام و حداقل ۳۲ دانشمند، استاد و دانشجو در آن ثبت شده، نه فقط ۱۴ نفر.
گزارشگر: ۳۲ نفر به صورت مستقیم هدف قرار گرفتند یا جان باختند؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: هم مستقیم و هم غیرمستقیم. مساله آن‌قدر پیچیده شده که نمی‌توان تشخیص داد آیا هدف‌ها با، بمب‌های کارگذاشته‌شده بوده به شهادت رسیده بودند یا روش‌های دیگر، مثل موشک یا پهپاد. تخصص من در این زمینه نیست، برای ما هفته گذشته هفته عزاداری جامعه علمی بود. آن‌ها اساتید برجسته‌ای بودند، یعنی در سطوح بالای علمی و اغلب استاد تمام که تحصیلاتشان را در بهترین دانشگاه‌های دنیا گذرانیده بودند. شما خود می‌دانید که رسیدن به چنین مرتبه‌ای چه میزان تلاش و تجربه می‌طلبد. می‌دانید چند سال طول می‌کشد تا یک دانشمند فرهیخته تربیت شود؟
قطعاً تأثیر این از دست دادن‌ها برای جامعه علمی ایران منفی بوده، زیرا از دست دادن حتی یک دانشمند برابر با از دست دادن گنجی بزرگ است. اما الحمدلله، ایران مملو از نخبگان و اندیشمندان درخشان است، که نه‌تنها در سطح ملی بلکه در سطح منطقه و بلکه در سراسر جهان. می‌درخشند. و به نظر من، این اتفاقات تنها بر عزم ملی این دانشمندان افزوده است.
گزارشگر: آیا بحث‌های داخلی درباره راه‌های محافظت از نخبگان علمی در برابر این هدف‌گیری‌ها وجود دارد؟
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: نخست، این امر منجر به همبستگی بین دانشمندان شده است و همچنین به نگارش بیانیه‌های متعددی برای سازمان‌های بین‌المللی، از جمله یونسکو، انجامید. من در هفته گذشته شاهد تلاش‌هایی برای یادآوری اهمیت ایجاد معاهدات بین‌المللی جهت حفاظت از دانشمندان در سراسر دنیا بودم، زیرا متأسفانه دانشمندان در هر نقطه‌ای از جهان هدف قرار می‌گیرد. و با کمال تأسف مشاهده می‌شود که استانداردها در این زمینه دوگانه و کاملاً آشکار هستند؛ ضرب‌المثلی عربی وجود دارد که می‌گوید: «باءکم تجر و باءنا لاتجر!» امروز اگر آمریکا یا اسرائیل موشک بسازد، طبیعی است، اما اگر سوری، عراقی یا ایرانی وارد عرصه علمی شود، محکوم می‌شود! این غیرقابل‌پذیرش است. دفاع از خود، حق هر کشوری است و این موضوع در حقوق بین‌الملل کاملاً روشن است. اما آیا یک دانشمند به این دلیل هدف قرار می‌گیرد که شاید در ساخت بمب نقش داشته؟! همان‌طور که سلاح کشتار جمعی در عراق را یافتند، روزی هم در ایران بمب را خواهند یافت! تمام این‌ها، بازی و دروغی بیش نیست.
گزارشگر: در پایان، دکتر فرطوسی، درباره دانشگاه‌هایی که این دانشمندان در آن‌ها تدریس می‌کردند: آیا تحصیل متوقف شده؟ آیا جایگزینی وجود دارد؟ اگر ممکن است مختصری توضیح دهید.
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو: خوشبختانه اکنون در تعطیلات تابستانی هستیم، گرچه این اتفاق منجر به تعطیلی زودهنگام دانشگاه‌ها شد. دانشگاه اصلی مورد هدف، دانشگاه شهید بهشتی بوده است. از قضا دختر عموزاده من که دانشجویی درخشان در رشته فیزیک است، در آن جا تحصیل می‌کند. خانواده وی در اهواز و خودش در خوابگاه دانشگاه در تهران زندگی می‌کند. خانواده‌اش با من صحبت کردند و بسیار اظهار نگرانی کردند. به طور طبیعی، این مساله نگرانی زیادی در میان خانواده‌ها – حتی بیش از خود دانشجویان و اساتید– ایجاد کرده است. البته تأثیرات منفی در بین خود اساتید هم داشته، اما ان‌شاءالله زندگی ادامه خواهد یافت و روند علم نیز همین‌طور.
گزارشگر: دکتر فرطوسی، دبیرکل محترم کمیسیون ملی یونسکو در ایران، از توضیحات شما متشکریم و از قبول این دعوت سپاسگزاریم.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0