تینا مزدکی_محدودیت‌های اینترنتی و تحریم‌ها، کسب‌وکارهای آنلاین را با چالش مواجه کرده است. در حالی که متولی مشخصی برای حکمرانی فضای دیجیتال به چشم نمی‌خورد، محدودیت‌های داخلی و تحریم‌های خارجی، فضای کسب‌وکار را به حالتی ناپایدار و مبهم کشانده و روند توسعه و رشد این حوزه را کند کرده است. مهرداد ملک‌محمدی، مدیر استارتاپ تاپین، در گفت‌وگو با خبرآنلاین به‌تفصیل درباره این چالش‌ها و مشکلات سخن می‌گوید.
ملک محمدی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت حمل‌ونقل تاپین، در پاسخ به این پرسش که در شرایط فعلی اینترنت کشور، اختلالات ارتباطی مثل قطعی یا کندی اینترنت، تا چه حد روی عملیات روزانه شرکت‌های حمل و نقل تأثیر گذاشته، می‌گوید:« برای شروع بحث، اینترنت را تفکیک می‌کنم ما یک اینترنت آزاد، یک اینترنت بین‌المللی، یک اینترنت ملی و اینترنت داخلی داریم. بخش اعظمی از خدمات لجستیک و مدیریت فرایندهای شرکت‌های لجستیکی بر بستر اینترنت ملی ارائه می‌شود و قطعی اینترنت جهانی تأثیری روی اصل عملیات در شرکت‌های لجستیکی ندارد. ولی آن کندی‌ای که به‌خاطر محدودیت‌های اینترنت داخلی وجود دارد، باعث می‌شود سطح کیفیت کاهش پیدا کند.»
او در ادامه تاکید می‌کند، مشکل اصلی زمانی شکل می‌گیرد که سرویس‌گیرنده‌ها، در واقع فروشگاه‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین، می‌خواهند از خدمات شرکت‌های حمل، روی بستر وب‌سرویس و زیرساخت‌های آنلاین استفاده کنند و می‌گوید:« در این مرحله تداخل اینترنت چشمگیر می‌شود. به این صورت که بخش قابل توجهی از هاستینگ و زیرساخت‌های فروش آنلاین کشور روی بستر هاستینگ‌های خارجی هستش و وقتی اینترنت قطع می‌شود، در واقع آن سایت‌های فروشگاهی از دسترس خارج می‌شوند و نمی‌توانند ریکوئست‌ها و درخواست‌های خودشان را به شرکت‌های حمل، منتقل کنند و فرآیند ارسال‌شان را به‌صورت مدون و سیستماتیک مدیریت کنند و از طرفی هم ما داخل کشور ظرفیتی برای هاست کردن این حجم از سایت و کسب‌وکار نداریم. به‌خاطر همین، این موارد باعث می‌شود که سطح سرویس در ارائه خدمات لجستیکی به مردم و کسب‌وکارها به‌شدت افت کند. همچنین یک بخشی از رهگیری‌ها و سرویس‌های مبتنی بر رهگیری مرسولات از طریق وب‌سایت‌ها و کسب‌وکارهایی ارائه می‌شود که خدمات‌شان از طریق سرویس‌های خارجی ارائه می‌شود و باز این مشکل را برای کسب‌وکارها، مردم و در واقع سفارش‌دهنده‌ها ایجاد می‌کند که نمی‌توانند از موقعیت محصولات خودشان مطلع بشوند.»
کسب‌وکارها در تلاش برای عبور از بحران
او همچنین در پاسخ به این پرسش که در ماه‌های اخیر، به‌ویژه بعد از شروع جنگ، آیا تغییری در روند کاری مجموعه شما ایجاد شده است، اینطور توضیح می‌دهد:« تأثیراتی که جنگ بر مجموعه ما ایجاد کرد، باعث شد تمرکز ویژه‌ای بر ایجاد زیرساخت‌های دورکاری یا فعال‌سازی زیرساخت‌هایی که در زمان کرونا داشتیم، صورت بگیرد. سعی کردیم فرایندها را طوری بچینیم که در صورت بروز شرایط مشابه، بتوانیم آن‌ها را مدیریت کنیم. از طرفی هم تلاش کردیم اگر سرویسی خارج از کشور داریم یا زیرساختی خارج از کشور داریم، به داخل کشور انتقال بدهیم. همچنین اگر سرمایه‌گذاری‌ای روی زیرساخت‌های بین‌المللی مثل حالا شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی داشتیم، این را کمی کمرنگ‌تر کردیم تا در صورت قطعی، بتوانیم مدیریت بهتری روی درآمد و هزینه‌کرد شرکت داشته باشیم. این اقدامات با هدف عبور از وضعیت برزخی فعلی انجام شد، چون هنوز نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد و منتظریم تا وضعیت پس از جنگ، تکلیف روشنی پیدا کند.»
بر این باور هستم که با وجود تشدید فیلترینگ یا محدودیت‌های اینترنت مردم مسیر خودشان را پیدا می‌کنند.حتی در زمان قطعی اینترنت، باز هم عده‌ای بودند که به اینترنت دسترسی داشتند و اگر آن قطعی قرار بود ادامه پیدا کند، بالاخره مردم به‌نوعی نیاز خود را جبران می‌کردند
قشر ضعیف‌تر، محدودیت بیشتر
او همچنین در ادامه در پاسخ به این پرسش که تشدید فیلترینگ و محدودتر شدن اینترنت چه تاثیری در رفتار مشتری‌ها و سرمایه‌گذاران داشته است، توضیح می‌دهد:« بر این باور هستم که با وجود تشدید فیلترینگ یا محدودیت‌های اینترنت مردم مسیر خودشان را پیدا می‌کنند. حتی در زمان قطعی اینترنت، باز هم عده‌ای بودند که به اینترنت دسترسی داشتند و اگر آن قطعی قرار بود ادامه پیدا کند، بالاخره مردم به‌نوعی نیاز خود را جبران می‌کردند. این اتفاق مجدداً رخ داد؛ مانند آنچه درباره فیلتر شدن اینستاگرام افتاد. یعنی از پیش از فیلتر شدن اینستاگرام، تعداد مشخصی کاربر داشت و بعد از فیلتر شدن، تعداد کاربرانش به مدت یک ماه کاهش پیدا کرد؛ اما دوباره بیشتر از قبل شد. درواقع در برابر خواسته و رویکرد مردم، هیچ مقاومتی نمی‌توان کرد و نهایتاً مردم راهکار خودشان را پیدا می‌کنند. تنها مسئله‌ای که وجود دارد این است که این روند، هزینه دسترسی به اینترنت آزاد را برای مشتری افزایش می‌دهد؛ به این معنا که قشری که از لحاظ مالی ضعیف‌تر هستند، با محدودیت بیشتری مواجه می‌شوند و دسترسی‌شان کاهش پیدا می‌کند. این، تأثیر اصلی فیلترینگ است.»
او با بیان اینکه در حال حاضر، چالش اصلی مشتری‌ها، وجود یک حالت ناپایدار و مبهم در حوزه کسب‌وکار است، می‌گوید:« این ابهام باعث شده بسیاری از فعالان اقتصادی ندانند که آیا باید به توسعه کسب‌وکار خود بپردازند، فعالیت آنلاین را آغاز کنند یا نه. این وضعیت موجب کاهش مشتری‌های ما و کاهش ورودی‌های کسب‌وکار شده است؛ چراکه راه‌اندازی یک پلتفرم آنلاین و زیرساخت فروشگاه آنلاین برای هر کسب‌وکاری، مستلزم صرف هزینه است و اکنون، بسیاری از کسب‌وکارها در این ابهام هستند که آیا وارد این مسیر شوند یا نه. این مسئله نیازمند آن است که فرآیندها و شرایط پس از جنگ تعیین تکلیف شود و کشور از وضعیت جنگی خارج گردد.»
واکنش حاکمیت نسبت به کسب‌وکارها غیرقابل پیش‌بینی است
او در ادامه در پاسخ به این پرسش که شرایط موجود بر اعتماد عمومی و سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها داخلی چه تأثیری گذاشته، می‌گوید:« فیلترینگ و اجبار به استفاده از پلتفرم داخلی هیچ تأثیری در اعتماد مردم یا اعتماد سرمایه‌گذار ندارد؛ با سرمایه‌گذاری دولتی که دستوری کار انجام می‌دهد کاری ندارم. سرمایه‌گذارها اگر از جنس خصوصی باشند، در صورت تصمیم به سرمایه‌گذاری، بر روی محصول و نیاز مردم سرمایه‌گذاری می‌کنند. اجبار و فیلترینگ تأثیری بر این خواسته ندارد. اگر شما محصول یا راهکاری ارائه دهید که بتواند یک نیاز از مردم را برطرف کند که ۹۰ درصد، شاید حتی ۹۹ درصد کسب‌وکارهایی که در کشور در حوزه فناوری شکل می‌گیرند بر همین اساس شکل گرفته‌اند، تأثیری از جنگ یا فیلترینگ یا اجبار نمی‌پذیرند. در واقع، چیزی که آن کسب‌وکارهای داخلی را محک می‌زند، موضوع عرضه و تقاضاست. در زمان جنگ، به خاطر محدودیت‌ها، من یکی دو مورد از پلتفرم‌های داخلی که در حوزه پیام‌رسانی فعالیت می‌کنند را دیدم که مثلاً هنگام عضویت اعلام می‌کردند “ما عضویت‌مان تکمیل شده و دیگر نمی‌توانیم عضو جدید بگیریم” که این موضوع برای یک پیام‌رسانی که ادعای رهبری بازار یا زیرساخت پایدار دارد، عجیب است. اینجاست که کسب‌وکارها و مردم اعتماد خود را از دست می‌دهند. به علاوه اینکه، مردم ما باهوش هستند و خودشان می‌توانند استارت‌آپ یا بیزینس خصوصی را از کسب‌وکار دولتی تشخیص دهند و بر اساس آن تصمیم بگیرند.»
ملک محمدی با تاکید بر این مسئله که در بحث حکمرانی دیجیتال، چالش اصلی استارتاپ‌ها عدم وجود یک متولی مشخص برای فضای مجازی است، اینطور توضیح می‌دهد:« ما در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین اتحادیه‌ای داریم که سه، چهار سال انتخاباتش برگزار نمی‌شد و رئیس آن به‌صورت دستوری انتخاب می‌شد. یعنی یک زیرساخت رگولاتوری بسیار عجیب و غریب در این حوزه وجود دارد که واکنش حاکمیت نسبت به کسب‌وکارها را غیرقابل پیش‌بینی می‌کند. یعنی ما به‌عنوان یک مدیر کسب‌وکار نمی‌دانیم که حاکمیت نسبت به فعالیت ما چه تصمیمی خواهد گرفت و چه واکنشی نشان خواهد داد. حال ممکن است این واکنش سلبی و بسیار شدید باشد یا از کنار آن بگذرد؛ و هرکدام از این‌ها می‌تواند ضربه سنگینی به کسب‌وکار و حتی اعتماد مشتری وارد کند.»
استارتاپ‌های ایرانی، محروم از بازارهای میلیاردی جهانی
او تاکید می‌کند که گاهی اوقات ممکن است اگر با یک کسب‌وکار برخورد نشود، اطلاعات و داده‌های هویتی مردم تحت تأثیر قرار بگیرد که این موضوع خودش عامل بی‌اعتمادی است. یا بالعکس، گاهی چنان سخت‌گیری‌ای اعمال می‌شود که آن کسب‌وکاری که می‌توانست به یک کسب‌وکار موفق تبدیل شود، از بازی حذف می‌شود و در این باره می‌گوید:« به نظر من، نبود یک نهاد متولی برای اکوسیستم نوآوری کشور، عامل اصلی بی‌ثباتی در حوزه استارتاپی و نیز عدم اعتماد سرمایه‌گذاران برای ورود به این اکوسیستم است. همچنین مشکلاتی که در حوزه کسب‌وکار ما وجود دارد بسیار زیاد است و عامل اصلی آن، همین بی‌قانونی و نبود شفافیت است. شفافیتی که واقعاً هر مدیر استارتاپی یا مدیر هر کسب‌وکاری را چه در حوزه فناوری و چه در حوزه صنعت، به این فکر می‌برد که به گزینه‌های خارج از کشور هم فکر کند. با این حال، برای مجموعه ما همیشه تمرکز بر این بوده که بتوانیم خدمات‌مان را در خارج از کشور هم ارائه دهیم. یعنی در کنار اینکه در کشور حضور داریم، بتوانیم به بازار بزرگ‌تری دسترسی پیدا کنیم.»
به گفته ملک محمدی پلتفرم این استارتاپ، جزو اولین پلتفرم‌ها یا شاید تنها پلتفرم‌هایی بوده است که نمونه‌های خارجی‌اش، بعد آن شکل گرفته است است. با این حال اکنون نمونه‌های خارجی این پلتفرم یونیکورن هستند و به کل جهان سرویس می‌دهند اما در ایران چنین ظرفیتی ایجاد نشده است. او دلیل اصلی این مشکل را محدودیت‌ها و تحریم‌ها می‌داند و می‌گوید:«کشور ما یک کشور ۸۰ یا ۹۰ میلیون‌نفری است، با یک سقف مشخصی از سرویس. اگر بتوانیم به یک بازار جهانی میلیاردی متصل شویم، می‌توانیم خدمات بسیار بهتری ارائه دهیم و درآمد قابل توجهی برای مجموعه خودمان ایجاد کنیم. این گزینه همیشه در ذهن یک مدیر کسب‌وکار هست؛ نه به خاطر سودش، بلکه به خاطر سطح سرویسی که می‌تواند ارائه دهد، به خاطر گستردگی عملیات، و به این دلیل که می‌تواند به جامعه بزرگ‌تری از مردم دنیا خدمات ارائه کند.»
۵۸۳۲۳