رقابت چین و هند در بندر چابهار/ مودی نگران فرمان ترامپ درباره چابهار است

به گزارش اقتصاد آنلاین، اندیشکده آمریکایی “انستیتو نیولاینز” که به موضوعات مرتبط با سیاست خارجی ایالات متحده و ژئوپولیتیک جهانی می‌پردازد در مقاله تازه‌ای به مسیر دشوار پیش روی “نارندرا مودی” نخست وزیر هند در میانه تشدید تنش در روابط ایران با آمریکا و اسرائیل پرداخته است.

تلاش مودی برای برقراری تعادل و توازن در روابط

این اندیشکده آمریکایی با اشاره به این که مودی برای برقراری روابطی متوازن و متعادل در میانه رابطه خصمانه سه گانه ایران- آمریکا و اسرائیل تلاش می‌کند، می‌نویسد:” اولین سفر “نارندرا مودی” نخست وزیر هند به واشنگتن در دوره دوم زمامداری “دونالد ترامپ” رئیس جمهور آمریکا در بحبوحه تشدید بحران در روابط ایالات متحده، ایران و اسرائیل انجام شد. علیرغم آن که “بنیامین نتانیاهو” نخست وزیر اسرائیل که پیش از سفر مودی به واشنگتن با ترامپ دیدار داشت، به طور کاملا از کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه ایران حمایت کرده، مودی خود را در شرایط دشواری می‌بیند و مجبور است اقدامی متوازن کننده را انجام دهد. مشارکت راهبردی رو به رشد هند با اسرائیل به ویژه در حوزه دفاعی و فناوری از طریق معاملات تسلیحاتی، همکاری اطلاعاتی و نوآوری نه تنها روابط دوجانبه را تقویت نموده، بلکه همسویی استراتژیک گسترده‌تر هند با ایالات متحده را نیز تقویت کرده است. هند از طریق تعمیق همکاری با اسرائیل خود را در کنار واشنگتن در مقابله با ردپای رو به گسترش چین در خاورمیانه و تایید نظم ژئواکونومیک تحت رهبری ایالات متحده در منطقه، نظمی که با کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی همسو می‌باشد، قرار داده است. علیرغم این پیوند و وابستگی‌های متقابل و منافع مشترک استراتژیک با اسرائیل و ایالات متحده، هند نمی‌تواند روابط خود با ایران را که کماکان برای تضمین امنیت انرژی و اتصال منطقه‌ای آن کشور مولفه‌ای حیاتی می‌باشد و وزنه‌ای در مقابل ابتکارعمل کمربند و جاده چین قلمداد می‌شود کنار بگذارد. یکی از نگرانی‌های فزاینده برای مودی فرمان اجرایی دولت ترامپ است که در ماه فوریه صادر شد و به دنبال اصلاح یا لغو معافیت تحریم‌های هند برای توسعه بندر چابهار در جنوب غربی ایران بوده است. این بندر برای دسترسی هند به افغانستان و آسیای مرکزی نقطه‌ای حیاتی است و به عنوان یک اهرم موازنه استراتژیک در برابر بندر گوادر پاکستان عمل می‌کند بندری که با کمک چین توسعه یافته است. فرمان اجرایی ترامپ نه تنها چابهار، بلکه همکاری هند و ایران را در چندین جبهه از جمله نوسازی کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال – جنوب به طول ۷۴۹۷ کیلومتر یک مسیر تجاری چندوجهی که هند، ایران، جمهوری آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا را به یکدیگر متصل خواهد کرد، تهدید می‌کند. علاوه بر این، اقدام ترامپ باعث ایجاد ابهام در همکاری میان ایران و هندوستان در پلتفرم‌های چندجانبه مانند سازمان ملل متحد و هم چنین در بریکس می‌شود که ایران در ژانویه ۲۰۲۴ میلادی به عضویت آن درآمد. هم چنین، ابهام در مورد چگونگی همکاری دو کشور در سازمان همکاری شانگهای نیز ایجاد خواهد شد و مشارکت‌های منطقه‌ای و اقتصادی گسترده‌تر دهلی نو و تهران را به خطر خواهد انداخت. کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که در جریان اجلاس سران گروه جی – ۲۰ در دهلی نو در دسامبر ۲۰۲۳ طراحی شد، به عنوان یک ابتکار عمل راهبردی برای گسترش ردپای اقتصادی هند و همزمان برای متوازن ساختن منافع منطقه‌ای رقیب پیش بینی شده بود. با این وجود، دستور کار ترامپ دوام این کریدور را به طور فزاینده‌ای زیر سوال می‌برد، زیرا تنش‌های جدید ایالات متحده و ایران استراتژی دیپلماتیک هند را پیچیده می‌سازد و تهدیدی برای بلندپروازی‌های ارتباطی گسترده‌تر هند در منطقه خواهد بود. در حالی که هند و ایالات متحده بر سر اهمیت استراتژیک کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا با یکدیگر همسو هستند، تفاهمی که در جریان سفر مودی به واشنگتن تقویت شد رویکرد دو کشور در قبال ایران عمیقا متفاوت و متناقض از یکدیگر است. کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که به عنوان یک جایگزین تحت حمایت ایالات متحده برای بریکس مطرح شده قرار بود نقش هند را به عنوان یک پل اقتصادی بیطرف بین جنوب آسیا، خاورمیانه و اروپا مستحکم سازد. با این وجود، با توجه به برنامه ترامپ که جرقه بحران دیپلماتیک جدیدی را برانگیخت و اختلافات ایالات متحده و اتحادیه اروپا بر سر اوکراین را عمیق‌تر کرد، پایه‌های استراتژیک کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در حال شکننده شدن است. به همین ترتیب، بی‌ثباتی فزاینده در غزه و احتمال تشدید درگیری‌ها بین اسرائیل و نیرو‌های نیابتی مورد حمایت ایران در لبنان، سوریه و یمن در بحبوحه حمایت ایالات متحده از اسرائیل، تهدیدی برای تضعیف بیشتر تعهد منطقه‌ای به آن کریدور است و موفقیت درازمدت آن پروژه را پیش از شروع کامل آن به خطر می‌اندازد”.

عامل تاثیرگذار چین

“انستیتو نیولاینز” در ادامه با اشاره به عامل تاثیرگذار چین در چشم انداز پیش روی هند می‌نویسد:”در همین حال، اهرم مالی رو به رشد چین بر ایران و سایر کشور‌های حوزه خلیج فارس کماکان نیروی متقابلی در برابر ابتکارعمل‌های تحت رهبری ایالات متحده است و و لایه دیگری از ریسک ژئوپولیتیکی را به پایداری کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا می‌افزاید. گسترش نفوذ اقتصادی چین در ایران و در میان کشور‌های عربی خلیج فارس، جاه طلبی‌های استراتژیک هند در خاورمیانه را پیچیده‌تر می‌سازد. در حالی که هند کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را به عنوان اهرم مقابله با ابتکارعمل کمربند و جاده چین در نظر می‌گیرد، روابط مالی و تجاری عمیق پکن با ایران و کشور‌های کلیدی شورای همکاری خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات چالش‌های مهمی را ایجاد می‌کند. چین کماکان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، خریدار کلیدی نفت تحریم‌شده آن کشور و سرمایه‌گذار عمده در پروژه‌های زیرساختی تحت حمایت بریکس از جمله میادین نفتی یادآوران و آزادگان شمالی و پروژه راه‌آهن سریع‌السیر تهران-مشهد است. پکن در سایه توافق نامه مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله خود با تهران، ۲۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش انرژی و حمل و نقل ایران و ادغام ایران در چارچوب ارتباطات منطقه‌ای متعهد شده است. همزمان مشارکت‌های اقتصادی گسترده چین با کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس از جمله معاملات انرژی چند میلیارد دلاری و سرمایه گذاری‌های عمده زیرساختی توانایی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را برای به دست آوردن یک مزیت استراتژیک محدود می‌سازد. در نتیجه، هند باید در یک چشم‌انداز رقابتی فزاینده حرکت کند که در آن اهرم مالی چین بر شرکای خود و رقبای منطقه‌ای می‌تواند دوام بلندمدت توانایی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را تضعیف کند. با ظهور مجدد سیاست فشار حداکثری ترامپ، بازیگران کلیدی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا از جمله هند، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسرائیل و بازیگران اصلی اروپایی مانند فرانسه، آلمان، یونان و ایتالیا با انتخاب‌های دشواری مواجه هستند. علاوه بر این، تنش‌های جاری اسرائیل و کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس، همراه با موضع تند ترامپ در قبال غزه از جمله طرح پیشنهادی او برای تسلط به غزه و جابجایی اجباری میلیون‌ها فلسطینی به کشور‌های همسایه مانند مصر و اردن می‌تواند تلاش‌ها برای عادی‌سازی رابطه اسرائیل با عربستان سعودی را به خطر بیندازد. هم چنین، این تنش‌ها توافق نامه‌های اقتصادی منطقه‌ای مانند گروه I۲U۲ متشکل از هند، اسرائیل، امارات متحده عربی و ایالات متحده را تهدید می‌کند، همسویی منطقه‌ای را متلاشی ساخته و در نهایت تعهد بلند مدت نسبت به کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را تضعیف خواهد کرد”.

رابطه هند با اسرائیل روابط آن کشور با کشور‌های مسلمان و عربی منطقه را پیچیده‌تر می‌سازد 

این اندیشکده آمریکایی با اشاره به این که رابطه هند با اسرائیل باعث پیچیده‌تر شدن پروژه دهلی نو در منطقه خواهد شد، می‌نویسد:”در سطح دیپلماتیک رهبری خودخوانده هند در جنوب جهانی تحت نظارت است، زیرا این کشور یکی از معدود کشور‌های بریکس و جنوب جهانی می‌باشد که آشکارا اسرائیل را محکوم نکرده موضعی که می‌تواند تعامل دهلی نو با شرکای کلیدی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به ویژه در خاورمیانه را پیچیده سازد. از آنجایی که موفقیت بلندمدت کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به پذیرش این طرح به شکلی قوی از سوی کشور‌های منطقه بستگی دارد، این تضاد در رویکرد هندوستان یعنی حمایت از جنوب جهانی همزمان با همسویی آن کشور با اسرائیل و ایالات متحده توانایی هند را برای حفظ اعتماد نه تنها در جنوب جهانی بلکه در میان کشور‌های عربی شریک در پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا کشور‌هایی که در آن احساسات عمومی به شدت طرفدار فلسطین است، پیچیده‌تر می‌سازد. علیرغم آن که امارات متحده عربی همکاری اقتصادی با اسرائیل را حفظ کرده تلاش‌های متوقف شده عادی‌سازی رابطه اسرائیل و عربستان سعودی در بحبوحه واکنش‌های منطقه‌ای بر سر جنگ غزه حساسیت‌های سیاسی موجود را تشدید کرده است. در چنین بستری، دیپلماسی فزاینده طرفدار اسرائیل از سوی مودی باعث از بین رفتن اعتبار دیرینه هند به عنوان یک قدرت بیطرف می‌شود و اگر هند روابط آمریکا و اسرائیل را بر نگرانی‌های گسترده‌تر اعراب اولویت دهد، اعتماد و همکاری طولانی‌مدت برای اجرای پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را شکننده‌تر می‌سازد”.

پروژه‌ای که سرنوشت آن به ایجاد توازن رابطه هند با ایران و اسرائیل بستگی دارد

این اندیشکده با اشاره به نقش کلیدی متوازن سازی رابطه هند با ایران و اسرائیل برای آن کشور می‌نویسد:”با تشدید تنش‌های ژئوپولیتیکی در خاورمیانه توانایی هند برای ایجاد تعادل بین اسرائیل و ایران تعیین می‌کند که آیا کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا یک ابتکار عمل اقتصادی قابل دوام باقی خواهد ماند یا در نتیجه سیاست‌های ترامپ تسلیم چندپارگی منطقه‌ای می‌شود. با احیای سیاست فشار حداکثری ترامپ، خصومت‌های آمریکا و ایران می‌تواند همکاری‌های منطقه‌ای را تحت فشار قرار دهد، در حالی که افزایش بی‌ثباتی در غزه و فعالیت‌های مداوم منطقه‌ای با مشارکت گروه‌های تحت حمایت ایران در لبنان، سوریه و یمن بر عدم اطمینان بیش‌تر می‌افزاید. برای هندوستان موفقیت کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا نه تنها به سرمایه گذاری‌های زیرساختی بلکه به توانایی آن کشور در حفظ اعتماد بین شرکا، به ویژه در خلیج فارس بدون درگیر شدن در رقابت‌های منطقه‌ای بستگی دارد. اتکای سفت و سخت به آن کریدور ممکن است در نظمی که به طور فزاینده‌ای چند قطبی می‌شود ناکافی به نظر برسد، جایی که شراکت‌های استراتژیک دوجانبه انعطاف‌پذیر مبتنی بر انرژی، فناوری و تجارت با اسرائیل، ایران و کشور‌های کلیدی خلیج‌فارس جایگزین عملگرایانه‌تری ارائه می‌دهند. هند باید با دقت در مورد بلندپروازی‌های اقتصادی و همسویی‌های استراتژیک خود حرکت کند و اطمینان حاصل نماید که پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به جای آن که باعث محدود کردن انعطاف پذیری دیپلماتیک بلند مدت در خاورمیانه شود آن را تقویت خواهد کرد”.

کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در مقابل بریکس

“انستیتو نیولاینز” با اشاره به نقش کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا در مقابل بریکس در رقابت میان هند و چین می‌نویسد:”علیرغم آن که بریکس بیش از ۱۴۰ کشور با سرمایه گذاری بیش از ۱ تریلیون دلار را در بر می‌گیرد، اتکای آن به وام‌های مورد حمایت دولت چین منجر به افزایش بار بدهی برای کشور‌های دریافت کننده شده است. کشور‌هایی مانند سریلانکا و چندین اقتصاد آفریقایی به دلیل تعهدات بدهی ناپایدار مرتبط با پروژه‌های بریکس با بی ثباتی مالی دست و پنجه نرم کرده‌اند. در مقابل، سرمایه‌گذاری‌های چندجانبه در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا از سوی ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند و شورای همکاری خلیج فارس ابتکار عمل متعادل‌تری را تضمین می‌کند و خطرات مالی را برای کشور‌های شرکت‌کننده کاهش می‌دهد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی بریکس به‌ویژه در ایران و پاکستان، نفوذ استراتژیک چین در خاورمیانه را تقویت کرده و آن کشور از توافق‌نامه‌های بزرگ انرژی و تجاری استفاده می‌کند. در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ میلادی تجارت چین و ایران به حدود ۱۵ میلیارد دلار رسید، در حالی که تجارت چین و شورای همکاری خلیج فارس از ۲۸۵ میلیارد دلار فراتر رفت که نشان دهنده جایگاه اقتصادی پکن در منطقه است. در مقابل، کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا اقتصاد‌های خاورمیانه را با اروپا و آسیای جنوبی همسو می‌کند و وابستگی به شبکه‌های تجاری تحت کنترل چین را کاهش می‌دهد. هم چنین، این کریدور زیرساخت‌های پایدار از جمله راه‌آهن باری پرسرعت و اتصال انرژی‌های تجدیدپذیر را ادغام می‌کند و تضادی با مدل بدهی محور بریکس ارائه می‌نماید. کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا ارتباطات تجاری قوی هند با شورای همکاری خلیج فارس و اروپا را تقویت می‌کند و در عین حال استقلال استراتژیک آن کشور را تقویت خواهد کرد. برخلاف بریکس که عمدتا چین محور است، کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا همکاری اقتصادی چندقطبی را ترویج می‌کند و جایگزین مناسبی برای کشور‌هایی که به دنبال سرمایه‌گذاری زیرساختی بدون مشارکت مالی بلندمدت هستند را ارائه می‌کند. علیرغم آن که کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا وعده فرصت‌های اقتصادی را می‌دهد، موفقیت آن با واقعیت‌های ژئوپولیتیکی خاورمیانه درهم تنیده است. مشارکت رو به رشد دفاعی و فناوری هند با اسرائیل به ویژه تحت رهبری مودی همسویی آن کشور با ایالات متحده و دیدگاه استراتژیک کریدور را تقویت کرده است. با این وجود، این همسویی نگرانی‌هایی را هم در منطقه و هم در سطح داخلی در درون هند ایجاد کرده است. هند به دنبال متعادل کردن روابط عمیق خود با اسرائیل و حفظ اعتبارش در میان کشور‌های عربی بوده است. درک این که چگونه سیاست متمایل به اسرائیل هند و موقعیت آن کشور بر کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا تاثیر می‌گذارد، در ارزیابی قابلیت دوام طولانی مدت آن کریدور و پذیرش منطقه‌ای آن حائز اهمیت است”.

رابطه هند و اسرائیل

این اندیشکده با اشاره به روابط رو به گسترش هند و اسرائیل و پیامد‌های آن برای پروژه‌های اقتصادی و تجاری هندوستان می‌نویسد:”تعمیق روابط دفاعی و فناوری هند با اسرائیل، همسویی استراتژیک آن کشور را با اسرائیل و ایالات متحده را تقویت کرده است. این وضعیت آن کشور را در چارچوب امنیتی و اقتصادی تحت رهبری ایالات متحده در خاورمیانه قرار داده است. این همکاری رو به رشد دفاعی به توسعه تسلیحات مشترک، به اشتراک گذاری اطلاعات و سیستم‌های دفاعی پیشرفته تبدیل شده و نقش هند را در مشارکت‌های امنیتی منطقه‌ای که با چشم انداز استراتژیک گسترده‌تر کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا همپوشانی دارد، تقویت می‌کند. از طریق همسویی با همکاری دفاعی ایالات متحده و اسرائیل، مشارکت هند در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا فراتر از یکپارچگی اقتصادی رفته و آن کشور را در چارچوب‌های امنیتی منطقه‌ای که بر امنیت دریایی، انعطاف پذیری دیجیتال و حفاظت از زیرساخت‌های انرژی متمرکز است، قرار می‌دهد. علاوه بر این، مسیر‌های کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا با عبور از هند، امارات، عربستان سعودی، اردن، اسرائیل و اروپا از طریق مشارکت‌های منطقه‌ای تحت رهبری ایالات متحده با هدف تقویت ارتباط اقتصادی و استراتژیک و تقویت نقش آمریکا در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به عنوان ستونی از چشم انداز ژئواکونومیک گسترده‌تر واشنگتن برای خاورمیانه همسو هستند. هند از سال ۲۰۰۰ میلادی سیستم‌های دفاعی اسرائیل را به ارزش ۴.۲ میلیارد دلار خریداری کرده است. این موضوع اسرائیل را به یکی از سه تامین کننده اصلی تسلیحات آن کشور در کنار ایالات متحده و فرانسه تبدیل کرده است. این همکاری به سیستم‌های موشکی توسعه یافته مشترک، پهپاد‌ها و سکو‌های اطلاعاتی مبتنی بر هوش مصنوعی گسترش یافته و امنیت دریایی هند در اقیانوس هند و نظارت مرزی در هیمالیا را تقویت می‌کند. با این وجود، علیرغم آن که روابط هند و اسرائیل جایگاه هند را در چارچوب‌های اقتصادی و امنیتی تحت رهبری واشنگتن تقویت کرده باعث ایجاد خطرات ژئوپولیتیکی در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا می‌شود. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در حالی که پیوند‌های تجاری و سرمایه گذاری خود را با اسرائیل حفظ می‌کنند کماکان به مخالفت صریح با اقدامات اسرائیل در غزه ادامه می‌دهند که بازتاب دهنده احساسات گسترده طرفدار فلسطین در سراسر جهان عرب است. رای ممتنع هند در سازمان ملل متحد در مورد قطعنامه‌های آتش‌بس و بی‌میلی آن کشور در زمینه محکوم کردن اقدامات نظامی اسرائیل توسط شرکای عرب دهلی نو مورد توجه قرار گرفته و این پرسش را مطرح می‌سازد که آیا هند می‌تواند بازیگری بیطرف در عرصه مسائل خاورمیانه باشد. این موضوع می‌تواند در بلند مدت به ضرر اعتماد کشور‌های منطقه به هند باشد و بر روی پروژه‌های آن کشور از جمله کریدور اقتصادی نیز تاثیر بگذارد. هم چنین، در داخل هند نیز ۲۰۰ میلیون مسلمان هند زندگی می‌کنند که موضع طرفدار اسرائیل مودی را مورد انتقاد قرار داده‌اند. هم چنین، احزاب اپوزیسیون هند نیز سابقه دیرینه‌ای در همبستگی با آرمان فلسطینیان داشته‌اند. باید اشاره کرد که کریدور هند-خاورمیانه-اروپا یک پروژه اقتصادی در هسته خود باقی می‌ماند، اما ابعاد سیاسی آن را نمی‌توان نادیده گرفت. برای هند موفقیت در این کریدور به توانایی آن کشور در حفظ روابط با اسرائیل و در عین حال حفظ اعتماد میان شرکای عرب خلیج فارس از یک سو و حفظ اعتماد ایران به دهلی نو از سوی دیگر بستگی دارد. در آن صورت خواهد بود که هند می‌تواند اطمینان حاصل کند که چشم انداز کریدور هند-خاورمیانه-اروپا تحت الشعاع اصطکاک ژئوپولیتیک قرار نخواهد گرفت”.

روابط هند و ایران و چالش‌های کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا

این اندیشکده آمریکایی با اشاره به این که استراتژی اتصال هند مدت‌هاست که بر ایران به‌عنوان یک مرکز ترانزیت کلیدی، به ویژه از طریق بندر چابهار و کریدور شمال – جنوب که هند را به افغانستان، آسیای مرکزی و روسیه متصل می‌کند متکی بوده می‌نویسد:”با این وجود، بلندپروازی هند در مورد کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا با مقاومت فزاینده‌ای در برابر همسویی اقتصادی عمیق ایران با چین در چارچوب بریکس مواجه است. توافق مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله ایران و چین که در سال ۲۰۲۱ امضا شد، وعده سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری چین در بخش‌های انرژی، حمل و نقل و صنعت ایران را می‌دهد. همان طور که چین ردپای خود را در زیرساخت‌های ایران گسترش می‌دهد نفوذ هند به تدریج کنار گذاشته می‌شود و باعث می‌شود ایران تمایل کمتری به حمایت از طرح‌های اتصال جایگزین مانند کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا داشته باشد. علاوه بر این، چین کماکان بزرگترین شریک تجاری ایران است. علیرغم تلاش‌های صورت گرفته برای افزایش حجم مبادلات تجاری، تجارت هند و ایران به شدت کاهش یافته و از ۱۷ میلیارد دلار در فاصله سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ میلادی به تنها ۲.۳ میلیارد دلار در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ کاهش یافته که عمدتا به دلیل تحریم‌های ایالات متحده بر نفت ایران بوده است. علیرغم آن که هند در ماه مه ۲۰۲۴ یک توافق ۱۰ ساله برای توسعه بندر چابهار را از آن خود ساخت، این پروژه کماکان در برابر فشار‌های ایالات متحده و تحریم‌های ثانویه آسیب پذیر است. هند با بازگشت سیاست فشار حداکثری ترامپ با محدودیت‌های اقتصادی بیش تری مواجه خواهد شد و دسترسی بلندمدت آن کشور به چابهار را به‌عنوان یک کشور حیاتی به خطر خواهد افتاد. فراتر از تجارت اهرم مالی رو به رشد چین در میان شورای همکاری خلیج فارس موقعیت هند را در کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا تضعیف می‌کند. معاملات بلندمدت انرژی پکن و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی عمده در عربستان سعودی و امارات متحده عربی با تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۳ به ترتیب به ۱۰۷ میلیارد دلار و ۹۴.۹۸ میلیارد دلار به راحتی از ارقام تجارت دوجانبه هند با دو کشور به ترتیب ۴۳.۳ و ۸۳.۷ میلیارد دلار بیش‌تر است. این تسلط اقتصادی از سوی چین کار را برای هند به منظور مطرح ساختن آن کریدور به عنوان یک جایگزین مناسب در مقابل بریکس به ویژه در زمانی که ایران به بریکس به عنوان مسیر اصلی خود برای یکپارچگی منطقه‌ای نگاه می‌کند، دشوارتر می‌سازد”.

چرا رابطه با ایران برای هند اهمیت دارد؟

این اندیشکده با اشاره به اهمیت رابطه با ایران برای هند می‌نویسد:”هند اکنون با چالش ایجاد توازن در بلندپروازی‌های مرتبط با کریدور اقتصادی خود مواجه است چرا که هم باید تعامل دیپلماتیک با ایران را حفظ کند و هم با تحریم‌های آمریکا علیه ایران و و نفوذ اقتصادی فزاینده چین در ایران مواجه است. برخلاف کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا که ایران را مستثنی می‌کند، کریدور شمال – جنوب تنها مسیر ترانزیتی قابل دوام هند از طریق ایران باقی مانده است. در نتیجه، برای دهلی نو ضروری است که از سرد شدن رابطه خود با تهران جلوگیری کند. علاوه بر این، از آنجایی که خطوط کشتیرانی در دریای سرخ با خطر حملات از سوی شورشیان انصارالله یمن در ارتباط با درگیری‌های جاری اسرائیل و حماس مواجه هستند و کانال سوئز با انسداد مکرر مواجه می‌شود، کریدور شمال – جنوب یک مسیر جایگزین فراهم می‌کند که کمتر مستعد اختلال است. در همین حال، تنش‌های جدید در رابطه ایران و ایالات متحده در حال تشدید است و رهبر انقلاب مذاکرات هسته‌ای با دولت ترامپ را رد کردند. در نتیجه، لایه دیگری از پیچیدگی به محاسبات هند افزوده شده است. ایالات متحده در ماه فوریه تحریم‌های جدیدی را علیه شبکه نفتی ایران اعمال کرد. همزمان با تهدید‌های جدید ترامپ، ایران در حال آماده شدن برای مقابله با حمله احتمالی مشترک آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای خود است و موقعیت نظامی خود را با افزودن اولین پهپادهایش به ناوگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقویت می‌کند. چین، ایران و روسیه در اوایل ماه مارس مانور‌های دریایی مشترکی را در نزدیکی خلیج عمان برگزار کردند که نمایش قدرتی در بحبوحه تنش‌های آمریکا و ایران بود. در حالی که متحدان ایالات متحده و شرکای منطقه‌ای آن کشور از جمله اردن، مصر و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس – با ابهامات پیرامون سیاست ترامپ در قبال غزه و افزایش ظرفیت بالقوه برای خصومت‌های مجدد بین اسرائیل و ایران و گروه‌های نیابتی آن کشور دست و پنجه نرم می‌کنند، انتخاب‌های استراتژیک هند به طور فزاینده‌ای دشوار می‌شوند”.

هند چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ 

این اندیشکده در بخش پایانی مطلب توصیه‌هایی را برای دهلی نو داشته و می‌نویسد:”هند باید پراگماتیسم (عملگرایی) اقتصادی و انعطاف‌پذیری دیپلماتیک را متعادل سازد و اطمینان حاصل کند که بلندپروازی‌های ارتباطی‌اش به بهای دور شدن بازیگران منطقه‌ای از آن کشور یا تضعیف استقلال استراتژیک گسترده‌تر خود تمام نمی‌شود. تعمیق روابط دوجانبه با کشور‌های عربی خلیج فارس، حفظ تعامل مهم با ایران از طریق کریدور شمال – جنوب و کسب اطمینان از همسویی رو به رشد رابطه با اسرائیل اعتماد شرکای هند در پروژه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا را از بین نمی‌برد. در نظمی چند قطبی که در آن پراگماتیسم اقتصادی به اندازه موقعیت یابی ژئوپلیتیکی حیاتی است، هند باید از کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا به عنوان وسیله‌ای برای ادغام منطقه‌ای استفاده کند و در عین حال از آن در برابر نوسانات رقابت قدرت‌های بزرگ محافظت کند. از آنجایی که سیاست‌های دور دوم ترامپ تشدید خصومت‌های آمریکا و ایران و تغییر اتحاد‌ها خاورمیانه را بازتعریف می‌کنند، توانایی هند برای حفظ اعتماد در میان شرکای کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا و در عین حال حفظ منافع استراتژیک و اقتصادی خود، عوامل تعیین کننده‌ای هستند که مشخص خواهند ساخت آیا این کریدور به عنوان یک چارچوب ارتباطی متحول کننده ظاهر می‌شود یا تحت فشار‌های ژئوپولیتیکی از هم فرو می‌پاشد. ریسک‌های پیش روی هند زیاد هستند و چشم انداز پیش روی آن کشور نیز به چابکی تاکتیکی و به دید بلندمدت نیاز دارد”.