فردو چگونه از حمله بمب‌های سنگرشکن جان سالم به‌در برد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، در آستانه حمله بامداد یکشنبه جنگنده‌های رادارگریز آمریکایی به تأسیسات هسته‌ای ایران، اینفوگرافیک‌هایی در فضای مجازی منتشر شد که قدرت بمب سنگرشکن آمریکا، معروف به نفوذگر مهمات عظیم (GBU-57)، را به تصویر می‌کشید.

این تصاویر نشان می‌دادند که این بمب ۳۰,۰۰۰ پوندی از ارتفاع بالا توسط بمب‌افکن بی-۲ اسپریت رها شده، کانالی باریک تا عمق حدود ۶۰ متری (۲۰۰ فوت) در زمین حفر می‌کند و سپس با انفجاری عظیم هدف را نابود می‌سازد.

ادعا می‌شد که تنها آمریکا چنین سلاحی دارد و تنها این کشور قادر است سایت غنی‌سازی اورانیوم فردو ایران را، که در عمق حدود ۹۰ متری (۳۰۰ فوت) زیر صخره‌ها مدفون است، هدف قرار دهد.اما به نظر می‌رسد این بمب‌ها نتوانسته‌اند به هدف خود برسند. بر اساس ارزیابی محرمانه آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA)، این حمله به سایت فردو آسیب محدودی به سانتریفیوژهای پیشرفته آن وارد کرده و برنامه هسته‌ای ایران را تنها «چند ماه» به عقب انداخته است. این اطلاعات توسط یک مقام آمریکایی که به دلیل عدم مجوز برای صحبت با رسانه‌ها ناشناس مانده، به NPR تأیید شده است.کاخ سفید این ادعاها را رد کرده است.

کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، در پلتفرم ایکس اظهار داشت: «افشای این ارزیابی ادعایی تلاشی آشکار برای تضعیف رئیس‌جمهور ترامپ است. همه می‌دانند وقتی چهارده بمب ۳۰,۰۰۰ پوندی دقیقاً به هدف برخورد کنند، نتیجه نابودی کامل است.» اما واقعیت ممکن است به این سادگی نباشد.‌

پیشینه تاریخی و چالش‌های فنیچند دهه پیش در پی حملات ۱۱ سپتامبر دولت جورج بوش به دنبال ساخت سلاحی زمین‌نفوذ بود که بتواند غارهای افغانستان، محل اختفای احتمالی اسامه بن لادن، را هدف قرار دهد. پروژه‌ای به نام نفوذگر هسته‌ای زمین قوی طراحی شد تا با استفاده از سلاح هسته‌ای، شوک قدرتمندی به تونل‌ها و پناهگاه‌های زیرزمینی وارد کند.اما مشکل این بود که حتی دانشمندان هم مطمئن نبودند این سلاح بتواند به عمق کافی نفوذ کند تا انفجار و تشعشعات رادیواکتیو را مهار کند. در نهایت، این پروژه کنار گذاشته شد.محاسبات مربوط به نفوذ سلاح‌های زمین‌نفوذ از دهه ۱۹۶۰ وجود داشته و به عوامل محدودی بستگی دارد: شکل نوک مخروطی بمب، وزن و قطر آن، سرعت برخورد به زمین و، از همه مهم‌تر، نوع خاک یا صخره‌ای که بمب به آن برخورد می‌کند.ریموند ژانلوز، استاد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی و یکی از نویسندگان مطالعه آکادمی ملی علوم در سال ۲۰۰۵ درباره نفوذگرهای زمینی به پایگاه ان‌پی‌آر می‌گوید: «عمق نفوذ به شدت به نوع صخره بستگی دارد.»

با استفاده از معادلات کلیدی آن مطالعه، مشخص شد که بمب GBU-57 در خاک رسی نرم می‌تواند تا ۸۰ متر (۲۶۲ فوت) نفوذ کند.اما در صخره‌ای با استحکام متوسط، این عمق به تنها ۷.۹ متر (حدود ۲۵ فوت) کاهش می‌یابد؛ بسیار کمتر از ۶۰ متری که در اینفوگرافیک‌ها ادعا شده بود.این تفاوت ممکن است یکی از دلایل اصلی ناکامی بمب‌ها در تخریب کامل سایت فردو باشد، اگر گزارش ارزیابی DIA درست باشد.پاسخ دولت و پیچیدگی‌های زمین‌شناسیدولت آمریکا همچنان گزارش‌ها درباره ناکامی بمب‌ها را رد می‌کند، هرچند لحن آن تغییر کرده است.

ژانلوز توضیح می‌دهد که علاوه بر استحکام صخره، تغییرات در ساختار زمین‌شناختی نیز می‌تواند مسیر بمب را منحرف کند.«اگر شکستگی‌ها یا شکاف‌هایی در صخره وجود داشته باشد، می‌تواند مسیر بمب را تغییر دهد.این تغییرات همچنین می‌توانند انرژی انفجار را پراکنده کنند.برنامه‌ریزان آمریکایی احتمالاً از این چالش‌ها آگاه بودند. به جای استفاده از یک یا دو بمب GBU-۵۷، آن‌ها ۱۲ بمب به سمت فردو فرستادند.

تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که این بمب‌ها احتمالاً به صورت جفتی رها شده‌اند؛ بمب اول صخره را شکافته تا بمب دوم عمیق‌تر نفوذ کند. همچنین به نظر می‌رسد بمب‌افکن‌ها سیستم تهویه سایت فردو را، که نقطه ضعفی بالقوه است، هدف قرار داده‌اند.این بمب‌ها احتمالاً موج شوکی قوی در صخره ایجاد کردند که به عمق زمین منتقل شده و تأسیسات زیرین را تحت تأثیر قرار داده است.اما ژانلوز تأکید می‌کند که این موج‌های شوک به سرعت در صخره‌ها ضعیف می‌شوند. موقعیت فردو درست زیر یال کوه، احتمالاً حفاظت آن را به حداکثر رسانده است.