چشم انداز تیره و تار بخش معدن در ۱۴۰۴/ ذخایر سنگ آهن رو به اتمام است

اقتصادآنلاین _ باران شاکری: فولاد به عنوان یکی از پرکاربردترین مواد در صنایع مختلف، نقشی اساسی در توسعه اقتصادی و صنعتی ایفا می‌کند؛ ماده اولیه اصلی برای تولید فولاد، سنگ آهن است که بدون آن، فرآیند تولید فولاد ممکن نخواهد بود. 

سنگ آهن، پس از استخراج و فرآوری، به گندله یا کنسانتره تبدیل شده و در کوره‌های بلند یا روش‌های احیای مستقیم، به آهن خام تبدیل می‌شود و سپس با افزودن عناصر مختلف، فولاد با ویژگی‌های متنوع تولید می‌گردد بنابراین، دسترسی به منابع غنی سنگ آهن و فرآوری مناسب آن، تأثیر مستقیمی بر صنعت فولاد و زنجیره تأمین آن دارد.

با این حال، در سال‌های اخیر کمبود ذخایر سنگ آهن به یکی از چالش‌های اساسی این صنعت تبدیل شده است به طوریکه بسیاری از معادن سنگ آهن کشور با کاهش ذخایر قابل استخراج مواجه هستند و این موضوع نگرانی‌هایی را درباره تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت فولاد ایجاد کرده است. 

حال باید دید که در سال جدید، آیا اقداماتی برای افزایش بهره‌وری در استخراج، توسعه اکتشافات جدید یا بهبود زنجیره تأمین صورت خواهد گرفت یا خیر.

سجاد رفیع، دبیر گروه صمت اندیشکده کسب‌وکار شریف، در گفتگو با اقتصادآنلاین درباره وضعیت سرمایه‌گذاری بخش معدن در سال ۱۴۰۳ اظهار کرد: چنانچه بخواهیم به موضوع سرمایه‌گذاری در بخش معدن بپردازیم، لازم است آن را به دو بخش معادن بزرگ و معادن کوچک تفکیک کنیم.

وی اضافه کرد: معادن کوچک و متوسط به دلایل مختلفی نتوانسته‌اند انگیزه کافی برای ورود به این بخش داشته باشند که یکی از مهم‌ترین موانع، بحث حقوق دولتی است؛ این رقم در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ افزایش نیافته و همان ۵۵ هزار میلیارد تومان باقی مانده، اما همچنان رقم بسیار بالایی محسوب می‌شود.

وی افزود: علاوه بر این، مشکلات مربوط به صدور پروانه‌های اکتشاف و مجوزهای معدنی، به‌ویژه محدودیت‌های مرتبط با محدوده‌های اکتشافی، از دیگر موانع موجود هستند؛ شواهد نشان می‌دهد که تعداد زیادی از معادن کوچک و متوسط در سال‌های اخیر از این حوزه خارج شده‌اند و در صورتی که این مشکلات حل نشوند و دولت راهبرد مشخصی برای آن‌ها نداشته باشد، بعید است که بتوان چشم‌انداز روشنی برای بخش معدن در سال ۱۴۰۴متصور شد.

رفیع با اشاره به چالش‌های صادراتی نیز گفت: چالش‌های دیگری نظیر عوارض صادراتی و محدودیت‌های نقل‌وانتقال مالی نیز مطرح است. دولت در این زمینه سیاست‌های مناسبی اتخاذ نکرده و این امر، همراه با کمبود و فرسودگی ماشین‌آلات، موجب مشکلات متعددی در این بخش شده است.

وی بیان کرد: علاوه بر این، احتمال دارد که با روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ، بخش صادرات کشور با چالش‌های جدیدی مواجه خواهد شد؛ همچنین موضوع نقل‌وانتقالات مالی مرتبط با صادرات و پیمان‌سپاری ارزی همچنان به‌عنوان یک مانع جدی مطرح است، هرچند ایجاد بازار توافقی تا حدودی انگیزه‌هایی برای بازگشت ارز صادراتی ایجاد کرده، اما شرایط همچنان بهینه و مطلوب نیست.

رفیع در ادامه به وضعیت معادن بزرگ اشاره کرد و اظهار داشت: در رابطه با معادن بزرگ، به‌ویژه معادن سنگ‌آهن، بیش از ۵۶ درصد از ارزش افزوده بخش معدن کشور مربوط به سنگ‌آهن است؛ این ماده معدنی از اهمیت بالایی برخوردار است و عمدتاً در تعداد محدودی از معادن بزرگ کشور تولید می‌شود اما مسئله مهم، اتمام ذخایر این معادن در آینده‌ای نه‌چندان دور است که پیش‌بینی می‌شود که طی ۱۵ سال آینده، ذخایر سنگ‌آهن کشور به پایان برسد و دلیل اصلی این امر، کمبود فعالیت‌های اکتشافی در سال‌های گذشته و شناسایی نشدن ذخایر جدید است.

وی با انتقاد از صدور مجوز ۱۵۰ میلیون تن مجوز تاسیس واحدهای فولادی در کشور، تأکید کرد: در زنجیره فولاد، واحدهای فولادی متعددی بدون در نظر گرفتن تأمین خوراک آن‌ها تأسیس شده‌اند و طبق طرح جامع فولاد، قرار بود تولید فولاد کشور تا سال ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن برسد، اما با توجه به پروژه‌هایی که بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند، به زودی احتمالاً این رقم به ۷۰ میلیون تن خواهد رسید؛ یعنی از ۵۵ میلیون تن پیش بینی شده فراتر رفتیم که دلیل اصلی آن سودآوری صنعت فولاد در دو دهه گذشته بوده است.

دبیر گروه صمت اندیشکده کسب و کار شریف اظهار داشت: ورود واحدهای جدید تقریبا ضابطه‌ای نداشته و بخشی از آن به دلیل فشار سیاسی نمایندگان مجلس بوده و بخش دیگری از آن به دلیل جذابیت‌هایی که برای بخش خصوصی داشته است.

رفیع توضیح داد: با در نظر گرفتن این ظرفیت، برای تولید ۶۰ میلیون تن فولاد که از حالت بالقوه به عملیاتی تبدیل شود باید سالانه ۲۰۰ میلیون تن سنگ‌آهن تولید شود که در حال حاضر، میزان تولید سالانه سنگ‌آهن کشور حدود ۱۲۰ میلیون تن است.

وی افزود: اگر به دلیل فرسودگی ماشین‌آلات امکان افزایش ظرفیت تولید وجود نداشته باشد، با کمبود جدی مواجه خواهیم شد به‌علاوه، حتی در صورت نوسازی ماشین‌آلات، مشکل اصلی یعنی کمبود ذخایر سنگ‌آهن، همچنان پابرجاست به‌عنوان مثال، معدن چادرملو، که یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ‌آهن کشور محسوب می‌شود، به احتمال زیاد سایت مرکزی آن در سال آینده آخرین سال فعالیت خود را سپری خواهد کرد.

وی در پایان گفت: با در نظر گرفتن مشکلات اقتصاد کلان به ویژه بی‌ثباتی‌های داخلی و چالش‌های بین‌المللی، نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای بخش معدن متصور شد و با وجود اینکه این بخش پتانسیل بالایی برای تبدیل‌شدن به پیشران اقتصادی کشور برای عبور از وضعیت اقتصادی فعلی داشت اما تاکنون اراده جدی برای اصلاحات اساسی در آن مشاهده نشده است و در بهترین حالت، می‌توان انتظار داشت که وضعیت موجود در سال آینده ادامه یابد.