توافق هوا شد؟/ مواضع شفاف ترامپ درباره ایران: برچیدن کامل برنامه هسته‌ای و بازگشت فشار تحریم‌ها

به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه وال استریت ژورنال در خصوص مواضع ترامپ درباره ایران نوشت: در حالی‌که مذاکرات هسته‌ای تا کنون برای ایران نوعی گشایش به همراه داشته و سیاست ایالات متحده دچار نوسان به نظر می‌رسیده، اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با اظهاراتی روشن در برنامه «میت د پرس» شبکه NBC در روز یکشنبه، موضع خود را صریحاً اعلام کرد.

وقتی از ترامپ پرسیده شد که «هدف این مذاکرات محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران است یا برچیدن کامل آن؟»، او پاسخ داد: «برچیدن کامل». مجری دوباره پرسید: «فقط همین را می‌پذیرید؟» و ترامپ تأکید کرد: «فقط همین را می‌پذیرم.»

این اظهارات روشن‌ترین بیان سیاستی ترامپ تا کنون به شمار می‌رود و در واقع، خط بطلانی است بر دیدگاه برخی از مشاورانش که خواهان نرم‌تر شدن موضع آمریکا در قبال ایران هستند.

برخی مشاوران او استدلال می‌کنند که شاید بهتر باشد به ایران اجازه داده شود به سلاح هسته‌ای دست یابد تا آنکه آمریکا یا اسرائیل دست به اقدام نظامی بزنند. اما ترامپ این دیدگاه را نمی‌پذیرد. او گفت: «تنها چیزی که آن‌ها نمی‌توانند داشته باشند، سلاح هسته‌ای است، چون در آن صورت دنیا نابود خواهد شد.» او یادآور شد که آن‌ها موشک‌هایی در اختیار دارند که امنیت اسرائیل و اروپا را تهدید می‌کند و روی ساخت موشک‌های قاره‌پیما کار می‌کنند تا آمریکا را نیز در تیررس قرار دهند.

در همین حال، گروهی دیگر از مشاوران که گزینه نظامی را رد نمی‌کنند، به دنبال توافقی مشابه با برجام هستند، که فاصله زیادی با برچیدن کامل برنامه هسته‌ای دارد. یکی از مسائل کلیدی، موضوع غنی‌سازی اورانیوم است؛ این‌که آیا به ایران اجازه داده شود غنی‌سازی را تا سطحی که بتواند در تولید سلاح به کار رود، ادامه دهد یا نه.

استیو ویتکاف، نماینده ارشد ترامپ در مذاکرات، در ماه آوریل اعلام کرده بود که ایران «هیچ نیازی به غنی‌سازی بیش از ۳.۶۷ درصد ندارد»، که این اظهارنظر نوعی پذیرش ضمنی ادامه غنی‌سازی توسط ایران بود. این همان استاندارد برجامی است که تقریباً دو سوم مسیر تا سطح تسلیحاتی را طی کرده است.

پس از واکنش‌های منفی، ویتکاف حرف خود را پس گرفت، اما گزارش خبرگزاری رویترز حاکی از آن است که چارچوب اولیه‌ای که در مذاکرات مطرح شده، در عمل بخش‌هایی از توافق سال ۲۰۱۵ (برجام) را حفظ می‌کند؛ همان توافقی که ترامپ آن را «بدترین توافق تاریخ» خوانده بود. این چارچوب، اجازه ادامه غنی‌سازی را می‌دهد اما با محدودیت‌های زمانی و مکانیزم‌های نظارتی، در حالی که ایران همچنان در آستانه یک «گریز هسته‌ای سریع» باقی می‌ماند. ترامپ با چنین مدلی مخالف است و دلایل مشخصی هم برای مخالفت دارد.

رئیس‌جمهور سابق آمریکا گزینه‌ای را که توسط وزیر خارجه‌اش، مارکو روبیو، مطرح شده بود نیز رد نکرد. طبق این طرح، ایران می‌تواند انرژی هسته‌ای غیرنظامی را حفظ کند اما به جای تولید داخلی، اورانیوم با غنای پایین را وارد کند. این همان مدلی است که کشورهایی که قصد دستیابی به سلاح ندارند، در پیش می‌گیرند؛ از کانادا و امارات گرفته تا کره جنوبی.

با این حال، حتی در این مورد هم ترامپ با تردید برخورد کرد. او روز یکشنبه گفت که این یک «نظریه جدید» برای ایران است و افزود: «اما من می‌گویم، آن‌ها این‌همه نفت دارند، دیگر انرژی هسته‌ای برای چه می‌خواهند؟» او همچنین اشاره کرد که «انرژی غیرنظامی اغلب به جنگ‌های نظامی منتهی می‌شود.» از نظر او، اگر ایران به دنبال حفظ رآکتورهای هسته‌ای‌اش است، تنها به این دلیل است که مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای را باز نگه دارد.

در حال حاضر، به دلیل فعالیت‌های اطلاعاتی اسرائیل، برنامه هسته‌ای ایران تا حد زیادی افشا شده و آسیب‌پذیرتر از همیشه است. با این حال، روند مذاکرات اخیر تا حدی از شدت فشارها کاسته است. نرخ برابری ریال ایران از زمان آغاز مذاکرات حدود ۲۰ درصد تقویت شده و انتشار برخی اطلاعات محرمانه در نیویورک‌تایمز نیز تهدید احتمالی حمله اسرائیل در بحبوحه مذاکرات را زیر سؤال برده است.

اما اگر ترامپ بتواند موضعی قاطع برای سیاست آمریکا ترسیم کند، می‌تواند این روند را تغییر دهد. تهدید اخیر آمریکا به چین بابت خرید نفت ایران، به همراه هشدار وزیر دفاع آمریکا، پیت هگزث، درباره حملات حوثی‌ها، مجموعه‌ای از نشانه‌ها را پدید آورده که حکایت از بازگشت به سیاست فشار حداکثری دارد. چنین موضعی، اگر در مذاکرات هسته‌ای هم دنبال شود، می‌تواند مانع از ادامه تضعیف سیاست واشنگتن در قبال تهران شود.

تعویق مذاکرات هسته‌ای در آخر هفته گذشته از سوی آمریکا نیز جای نگرانی ندارد. آمریکا در موقعیتی نیست که نیازمند توافق فوری باشد و تحریم‌ها باید فرصت یابند تا اثر خود را بر صادرات نفت ایران بگذارند. به گفته مقامات نزدیک به ترامپ، این همان مسیری است که می‌تواند بدون نیاز به حمله نظامی، تهدید هسته‌ای ایران را برچیند.