بازار؛ گروه بین الملل: استفاده همه جانبه از ابزارهای ترانزیتی در عصر جهانی شدن اقتصاد و تجارت یکی از راه های بی بدیل و ضروری در توسعه روابط تجاری میان کشورها به ویژه قدرت های اقتصادی بزرگ با بازارهای هدف خود در سرتاسر جهان به حساب می آید.
بدون شک برای رسیدن به حداکثر میزان توسعه کریدورها و گذرگاه های تجاری از حیث کمی و کیفی می بایست تمامی ابزارها و راه های مناسب توسعه ترانزیت بین الملل را به خوبی شناسایی و مطالعه کرده و ظرف کوتاهترین مدت ممکن آن را عملی ساخت.
گذر از میان یخ های دستکم ۱۵۰ سانتی متری قطب شمال با استفاده از کشتی شاید در زمان های نه چندان دور تنها یک آرزوی کودکانه و رویا به حساب می آمد. تا پیش از جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد انجام چنین کاری نه توجیه چندان قوی داشت و نه امکان آن به صورت حرفه ای و به عنوان طرحی جامع وجود خارجی وجود داشت.
با آغاز جنگ سرد و رشد سریع فناوری هسته ای شوروی در دهه های ۶۰ تا ۹۰ میلادی، توسعه بسیاری از فناوری های مربوط به عرصه هسته ای مانند ساخت رآکتورها، غنی سازی، تولید تسلیحات هسته ای و غیر از یک سو، و توسعه صنایع دریایی به ویژه در بخش نظامی از سوی دیگر در دستور کار شوروی قرار گرفت. اما در آن زمان، دلایل اصلی مسکو برای تمرکز بر قطب شمال را می توان به اهمیت این بخش از کره زمین به عنوان مرزهای طبیعی و آبهای سرزمینی شوروی، فروش بخشی از مناطق قطب به آمریکا و لزوم تحمل همسایگی با واشنگتن در قطب عنوان کرد.
تاکید پوتین بر توسعه راه ابریشم یخی در قطب شمال
از زمان روی کار آمدن ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهوری روسیه در سال ۲۰۰۰ و طرح های وی برای نوسازی و دگرگونی در اقتصاد این کشور، راه های دسترسی به بازارهای جهانی در اولویت کار روسیه قرار گرفت. یکی از مسائل مورد بررسی روسیه در روند توسعه اقتصادی این کشور به پیدا کردن مشتریان جدید برای منابع نفت و گاز به عنوان یکی از مهمترین اقلام اساسی روسیه در بخش صادرات باز می گردد. در همین راستا روسیه اقدام به توسعه و اجرای طرح های کلان و قابل توجهی مانند خط لوله انتقال گاز روسیه – ترکیه به نام Turkish Stream نمود.
استفاده از آبهای قطب شمال برای ترانزیت بین المللی بار موضوعی است که فناوری لازم برای انجام آن تنها در دست روسیه و آمریکا بوده و البته آمریکا به دلیل عدم وجود جذابیت کافی این مسیر از یک سو و دسترسی به آبهای آزاد و پایان یافتن دوره جنگ سرد از سوی دیگر علاقه چندانی به توسعه فناوری دریایی خود در این بخش نشان نداده است. ایالات متحده تنها یک ناو یخ شکن قدیمی متعلق به دوران جنگ سرد برای گذر از آبهای قطب شمال دارد که در سال ۱۹۷۶ ساخته شده و بنا بر هشدار گشت ساحلی آمریکا، تا سال ۲۰۲۳ دیگر قابل استفاده نخواهد بود. البته تقریبا قابل استفاده نیست.
برنامه تازه روسیه برای تقویت حضور در قطب شمال
جنگ اوکراین سبب شد تا روسیه طی سال های اخیر از اهداف بلندپروازانه خود مانند توسعه مسیر کریدور راه ابریشم یخی فاصله گرفته و روی جنگ متمرکز شود. اما با قرارگیری دو کشور در آستانه دستیابی به آتش بس موقت، به نظر می رسد ولادیمیر پوتین بار دیگر به سمت احیای برنامه های توسعه طبانه خود حرکت کند.
اهمیتی ندارد که چه تعداد مسیر ترانزیتی از طریق ابتکار عمل دولت روسیه به زیرساخت های این کشور اضافه شود، چراکه اساسا هیچ مشتری برای کالاهای حمل شده از مسیر این کشور وجود ندارد
در همین راستا، رئیس جمهوری روسیه اخیرا طی سخنانی اعلام کرد که این کشور در حال تقویت ناوگان شمالی روسیه برای خدمت به توسعه در قطب شمال است. پوتین تصریح کرد: امروز ما راه دریایی شمالی را داریم که در انتقال مقدار زیادی کالا کمک می‌کند. در حال تقویت ناوگان شمالی روسیه برای خدمت به توسعه در قطب شمال هستیم، ما بزرگترین ناوگان یخ شکن در جهان را داریم. وی همچنین در ادامه سخنان خود افزود: ناوگان شمالی روسیه قوی‌ترین است، ما از منافع خود در قطب شمال دفاع خواهیم کرد.
آیا روسیه موفق به بهره برداری از مسیر قطب شمال خواهد شد؟
اگرچه روسیه به دنبال راه اندازی کریدور عبوری تجاری از قطب شمال و مدیریت آن است، اما به نظر می رسد وی تفاوت های کریدور تجاری با مسیرهای نظامی را به خوبی درک نکرده و همچنان با تکیه بر تفکر قدیمی خود به مسائل نگاه می کند. یک کریدور تجاری اساسا نیازمند همکاری مشترک کشورهای عضو آن برای دستیابی به موفقیت است. در حقیقت، نمی توان با رویکرد نظامی وارد یک کریدور شده و از آن انتظار نتیجه و بهره وری داشت. برای اثبات این مدعا، کافی است نگاهی به کریدور شمالی کمربند و جاده بیندازیم که از چین آغاز شده و با عبور از روسیه به بندر هلسینکی در فنلاند و نهایتا اروپا منتهی خواهد شد. در همان ابتدای جنگ اوکراین، این کریدور جزو نخستین مواردی بود که در پی تحریم مسیرهای ترانزیتی روسیه از سوی اتحادیه اروپا، تا به امروز به فراموشی سپرده شده و هیچ باری بین چین و اروپا از این مسیر جابجا نشده و در عوض، مسیر کریدور میانی جایگزین مسیر شاخه های شمال و جنوبی عبوری از روسیه و ایران شد.
اکنون نیز تفاوتی در صورت مساله ایجاد نشده و تحریم های اروپا و آمریکا علیه مسیر روسیه همچنان پابرجا هستند. در خصوص جنگ اوکراین نیز دو طرف هنوز حتی به آتش بس موقت نیز دست نیافته اند و با توجه به بخش های زیادی از خاک اوکراین مانند شبه جزیره کریمه که توسط نیروهای روسیه طی سال های اخیر اشغال شده، بعید به نظر می رسد دستیابی به توافقی دائم و بلند مدت دستکم در کوتاه مدت در دسترس باشد. در چنین شرایطی، اهمیتی ندارد که چه تعداد مسیر ترانزیتی از طریق ابتکار عمل دولت روسیه به زیرساخت های این کشور اضافه شود، چراکه اساسا هیچ مشتری برای کالاهای حمل شده از مسیر این کشور وجود ندارد. حال آنکه چرا در این شرایط پوتین به دنبال راه اندازی مسیری پر هزینه با تکیه بر توان ناوهای یخ شکن اتمی خود است، واقعا جای سوال دارد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0