راهکارهای توانمندسازی روانشناختی در زمان بحران

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه علامه طباطبایی دکتر مهدی وجدانی همت؛ عضو هیئت علمی گروه مشاوره و مدیر مرکز مشاوره و سبک زندگی دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی در خصوص توانمندسازی روانشناختی در زمان بحران چنین اظهار داشت:

امروز در شرایط خاص ناشی از حمله به وطن عزیزمان ایران هستیم. در این شرایط برخی از رفتارهای عادی که معمول در زندگی جاری ما بوده‌اند، با بحران درآمیخته و اثرات تخریبی (منفی) یا رشدی (مثبت) بر خودمان و اطرافیان خواهند گذاشت.

دلیل ماندگاری اثرات این رفتارهای ساده به عوامل متعددی برمی‌گردد. برخی از لین عوامل عبارتند از: ۱) ذخایر روانی ما در شرایط بحران کاهش می‌یابد یعنی به‌راحتی نمی‌توانیم حال خود را خوب کنیم، ۲) وضعیت هشدار دائمی بدن قطع نمی‌شود و مدام در حالت اضطراب و تنش به‌سر می‌بریم، ۳) سازکارهایی که برای تعادل هیجانی داشته‌ایم مختل می‌شوند و انگار ریتم احوالات ما از دستمان خارج شده است و ۴) روال‌های طبیعی زندگی دچار بهم ریختگی می‌شود که بدن ما را دچار خستگی زودرس و مفرط می‌کند.

در این نوشتار قصد داریم اثرات برخی از این رفتارها را بر گروه‌های خاص و نیازمند مراقبت مانند؛ کودکان و سالخوردگان مرور کرده و راهکارهایی را برای کاهش اثرات نامطلوب بحران بیان داریم.

کودکان:

– اطلاع از اخبار ناگوار: در شرایط عادی ممکن است کمی اضطراب موقت ایجاد کند اما در شرایط بحرانی می‌تواند کابوس‌های مکرر، ترس از جدایی، پرخاشگری یا حتی علائم ناپایداری و عدم تعادل روانشناختی مثل فراموشی، عدم تمرکز و… نمایان شود.

صحبت‌های روزمره بزرگسالان درباره بحران: در شرایط عادی کودکان ممکن است توجهی نداشته باشند. اما در شرایط بحرانی حتی گفتگوی آرام بزرگسالان درباره بحران می‌تواند باعث احساس ناامنی شدید شود.

تغییر روال خواب: در شرایط عادی ممکن است باعث کمی خستگی شود اما در شرایط بحران نمی‌تواند سیستم عصبی را مختل کرده و منجر به مشکلات رفتاری در کودکان شود.

بازی‌های ناآرام: در شرایط عادی بخشی از رشد طبیعی کودک محسوب می‌شود اما در شرایط بحران باعث بازآفرینی ترومای واقعی (ضربه روانی) می‌شود.

جدایی کوتاه از والدین: در شرایط عادی کمی اضطراب جدایی ایجاد می‌کند اما در شرایط بحران، به حملات اضطرابی شدید منجر می‌شود.

سالخوردگان:

انزوا و تنهایی: در شرایط عادی ممکن است باعث اندوه خفیف شود اما در شرایط بحران، خطر افسردگی شدید و زوال شناختی و فراموشی را افزایش می‌دهد.

تغییرات در محیط آشنا: در شرایط عادی کمی سردرگمی ایجاد کند اما در شرایط بحران می‌تواند باعث حملات اضطرابی یا تشدید علائم دمانس و فراموشی شود.

اطلاع بیش از حد اخبار: در شرایط عادی باعث نگرانی‌های گذرا می‌شود اما در شرایط بحران به وسواس فکری یا علائم اختلال پس‌از سانحه منجر می‌شود.

کاهش فعالیت بدنی: در شرایط عادی ممکن است باعث سفتی عضلات شود اما در شرایط بحران افسردگی و کاهش تاب‌آوری روانی را تسریع می‌کند.

تغییر در رژیم غذایی: در شرایط عادی تأثیر کمی بر خلق‌وخو خواهد داشت اما در شرایط بحران، کم‌آبی یا سوءتغذیه می‌تواند به سرعت بر عملکرد شناختی تأثیر گذاشته و به اختلالات حافظه و تمرکز منجر شود.

مشترک همه گروه‌های خاص:

قرار گرفتن در محیط‌های شلوغ: در شرایط عادی ممکن است باعث تحریک بیش‌ازحد و تحریک حساسیت شدید شود اما در شرایط بحران به حملات حسی و تشنج یا رفتارهای خود آسیب‌رسان منجر می‌شود.

کاهش دسترسی به حمایت‌های تخصصی: در شرایط عادی باعث ادامه نگرانی و اضطراب می‌شود اما در شرایط بحران به بحران‌های رفتاری شدید مثل بی‌قراری، وحشت‌زدگی، پرخاشگری و… بیانجامد.

راه‌کارهای پیشنهادی؛

برای حفظ سلامت روان کودکان، ایجاد روال‌های قابل پیش‌بینی حائز اهمیت است، یکی تا حد امکان از گیج شدن، مبهم بودن و سرگردانی کودک پیشگیری کنید.

بسیاری از موضوعات برای آن‌ها قابل فهم نیست. از نقاشی و قصه‌گویی با محتوای قهرمان‌های ملی و دینی در برقراری تعادل هیجانی کودکان و رشد شجاعت در آن‌ها کمک بگیرید. بازی‌هایی با محتوای نجات و کمک به انسان‌ها در حد فهم و درک کودک بسیار مؤثر است.

برای حفظ سلامت روان سالمندان، حفظ ارتباطات اجتماعی حتی به صورت مجازی ضروری است.

میزانی از اخبار را برای سالخوردگان درن ظر بگیرید که تشویش ذهنی ایجاد نکند.

آن‌ها توانایی جوانی را ندارند و برای نیازهایشان به دیگران متکی هستند، بنابراین حد بالای نگرانی را نمی‌توانند تحمل کنند.

گروهای دوستی آن‌ها را با همسالان، فامیل‌ها و دوستان شأن تقویت کنید.

اجازه بیان تجارب و خاطرات را به آنها بدهید.

در صورت امکان یک کار در حد توان برای آن‌ها تعیین کنید که احساس مفید و مؤثر بودن در آن‌ها ایجاد شود.

دسترسی به حمایت‌ها و منابع اجتماعی، برای حفظ سلامت روان همه گروه‌های اجتماع لازم است.

صحبت با یک متخصص روانشناختی (مشاور یا روانشناس)، یک دوست و یا فردی که تجربه مشترکی داشته است و شنیدن تجارب افرادی که در بحران و شرایط سخت بوده‌اند اما ایستادگی کرده‌اند.

روزهای سخت را با یکدیگر، راحت‌تر پشت سر خواهیم گذاشت، مراقب همدیگر باشیم.