واشنگتن، پکن و مسکو در مسیر تلاقی| همگرایی بین کشورهای آسیای مرکزی و منافع آمریکا

بازار؛ گروه بین الملل: «الکس لیتل» در طی مقاله ای که در سایت تحلیلی نشنال اینترست منتشر شد نوشت:

آسیای مرکزی یک منطقه استراتژیک مهم و دارای منابع و پتانسیل اقتصادی فراوان است. این امر می تواند و باید به عنوان مرکزی برای تعامل مثبت و سودآور ایالات متحده آمریکا ظاهر شود. تامین امنیت مواد معدنی حیاتی، دسترسی به اورانیوم برای حمایت از بخش هسته‌ای و باز کردن بازارهای جدید برای شرکت‌های آمریکایی همگی از پتانسیل هایی هستند که این منطقه از آن برخوردار است. تقویت همکاری، اتصال و همکاری منطقه‌ای میان قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان (C۵) می‌تواند باعث رونق محلی و پیشبرد منافع آمریکا شود. آسیای مرکزی یکپارچه کمتر تسلیم تلاش‌های روسیه یا چین برای «تفرقه بینداز و حکومت کن» است و به احتمال زیاد برای حمایت و الهام گرفتن با غرب شریک می‌شود.
ادغام کشورهای آسیای مرکزی اشکال مختلفی داشته است، از جمله اتحادیه آسیای مرکزی (CAU) که در سال ۱۹۹۳ به درخواست رئیس جمهور قزاقستان تأسیس شد. بعداً به اتحادیه اقتصادی آسیای مرکزی تبدیل شد که از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۴ بدون عضویت ترکمنستان فعالیت کرد. ایالات متحده آمریکا ابتدا به دنبال رسمی کردن همکاری با این کشورها از طریق اجلاس دیپلماتیک سالانه C۵+۱ برای ترویج اقدام جمعی در سال ۲۰۱۵ بود.

با همکاری بیشتر بین خود و ایالات متحده آمریکا، کشورهای آسیای مرکزی به طور یکپارچه می توانند سیاست های مشترک خود را به طور مؤثرتری اعمال کنند

نظربایف که در اواخر امسال هشتاد و پنجمین سالگرد تولد خود را جشن خواهد گرفت، این موضوع را در سال ۱۹۹۲ تشخیص داد و یک سیاست خارجی چندجانبه را برای قزاقستان و منطقه به طور کلی توصیف کرد. جانشین وی «قاسم ژومارت توکایف» این سیاست را ادامه می دهد. با همکاری بیشتر بین خود و ایالات متحده آمریکا، کشورهای آسیای مرکزی به طور یکپارچه می توانند سیاست های مشترک خود را به طور مؤثرتری اعمال کنند. همسایگان آنها – روسیه، چین، ایران و افغانستان – را نمی توان نادیده گرفت. در عوض آنها باید به طور دیپلماتیک منافع فوری این همسایگان را در مقابل یکدیگر متعادل کنند و همزمان سرمایه‌گذاری اروپایی و آمریکایی را جذب کنند.
کشورهای آسیای مرکزی تنها در صورتی می توانند از بی طرفی خود سود ببرند که شرکای خود را متنوع کرده و هویت ملی خود را با ایجاد تعادل در روابط خود با قدرت های خارجی مستحکم سازند. این امر به چیزی بیش از همکاری رسمی سیاسی نیاز دارد. همکاری فرهنگی و اقتصادی از طریق سایر IGO ها، مانند سازمان کشورهای ترک و کنفرانس اقدامات متقابل و اعتمادسازی در آسیا (CICA)، یک تریبون ارزشمند برای همکاری گسترده بین دولت ها، مشاغل و جامعه مدنی در منطقه فراهم می کند.
اتحاد بیشتر بین کشورهای آسیای مرکزی مستلزم بهبود زیرساخت ها و لجستیک، کاهش کنترل ها و تعرفه های مرزی و مقررات و استانداردهای هماهنگ است. علاوه بر این، تجارت بین ایالات متحده آمریکا و آسیای مرکزی به مسیرهای مطمئن و پایدار نیاز دارد. کریدور میانی که آسیای مرکزی، دریای خزر، کوه های قفقاز و دریای سیاه را در بر می گیرد، این فرصت را فراهم می کند. با در نظر گرفتن اختلالات در سایر مسیرهای تجاری، از جمله توسط شورشیان حوثی برای کسانی که از مسیر دریای سرخ یا روسیه می گذرند، کریدور میانی می تواند در صورت دسترسی آسان به گزینه ای جذاب تبدیل شود و شرکت های آمریکایی می توانند در تحقق آن مشارکت کنند.

واشنگتن می‌تواند فرصتی را برای کشورهای آسیای مرکزی فراهم کند تا گزینه‌های متنوع‌تری در بازار جهانی داشته باشند و به جلوگیری از تسلط اقتصادی یک کشور بر آسیای مرکزی کمک کند

تعمیق همکاری بین ایالات متحده آمریکا و کشورهای آسیای مرکزی با چالش های متعددی مواجه است. اگر طرفین بر همکاری تأکید نکنند، روابط با آمریکا روابط با روسیه و چین را پیچیده خواهد کرد. واشنگتن نباید به عنوان تلاش برای جانشینی نفوذ مسکو و پکن در آسیای مرکزی تلقی شود. با این حال، می‌تواند فرصتی را برای کشورهای آسیای مرکزی فراهم کند تا گزینه‌های متنوع‌تری در بازار جهانی داشته باشند و به جلوگیری از تسلط اقتصادی یک کشور بر آسیای مرکزی کمک کند.
محدودیت‌های تجاری قدیمی که مانع پروژه‌های بلندمدت می‌شود، یعنی اصلاحیه جکسون وانیک، مانع همکاری ایالات متحده و آسیای مرکزی شده است. به عنوان بخشی از قانون تجارت سال ۱۹۷۴ که توسط کنگره تصویب شد و توسط رئیس جمهور جرالد فورد به قانون تبدیل شد، این قانون روابط تجاری عادی دائمی را با اقتصادهای غیر بازار آزاد که حقوق مهاجرت از جمله اتحاد جماهیر شوروی را محدود می کردند، رد می کرد. در حالی که اتحاد جماهیر شوروی سیاست طولانی مدت محدود کردن مهاجرت را به طور کلی حفظ کرده بود، سیاست های این کشور در امتناع از مهاجرت جمعیت یهودی خود و در عین حال سرکوب هر یک از مظاهر عمومی یهودیت منجر به رشد جنبشی برای آزادی یهودیان شوروی شد که در نهایت منجر به اصلاحیه جکسون وانیک شد. در نهایت، پرده آهنین در سال ۱۹۸۹ برداشته شد و اکثر یهودیان اتحاد جماهیر شوروی که برای خروج از آن تلاش می کردند، موفق شدند به اسرائیل و ایالات متحده بروند.
هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی سرانجام در سال ۱۹۹۱ فروپاشید، قزاقستان تحت نظر نظربایف محدودیت های مهاجرت را لغو کرد و به سرعت از موضع سرکوبگرانه ضد مذهبی اتحاد جماهیر شوروی دور شد و به دنبال ایجاد مدارا مذهبی بود. در سال ۲۰۰۳ کنگره ادیان جهان را افتتاح کرد. در عین حال، ازبکستان تا زمان مرگ اولین رئیس جمهور خود در سال ۲۰۱۶، در این زمینه بسیار محدودتر بود. جکسون وانیک اکنون مانعی برای پیشرفت آینده است که باید مدتها پیش کنار گذاشته می شد.
دولت آینده ترامپ باید قزاقستان و ازبکستان را تشویق کند که ابتکار یکپارچگی را در دست بگیرند، زیرا هر دو خود را رهبران منطقه می دانند. کشورهایی مانند تاجیکستان و ترکمنستان که نگران روابط خود با ایالات متحده آمریکا هستند نیز باید از پیوستن آنها استقبال کنند. با این حال، واشنگتن باید بپذیرد که همه کشورهای آسیای مرکزی به طور یکسان در آن شرکت نخواهند کرد.
در میان اوکراین، درگیری‌های شدید در خاورمیانه و تنش‌های اطراف چین، آسیای مرکزی علیرغم نزدیکی به هر سه منطقه نادیده گرفته شده است. در حالی که یک سیاست خارجی واقع گرایانه که احتمالاً در دولت ترامپ احیا می شود، به درستی حول حفظ روابط با قدرت های بزرگ متمرکز است، واشنگتن باید اهمیت اقتصادی و لجستیکی این منطقه را بشناسد. اکنون زمان آن است که واشنگتن در مورد پیشرفت بیشتر به سمت آسیای مرکزی یکپارچه تر فعال شود.