رمزگشایی از توافقنامه ۵ میلیارد دلاری امارات و قزاقستان| تسهیل در صادرات نفت قزاق‌ها

بازار؛ گروه بین‌الملل: بسته توافق‌نامه‌ای به ارزش ۵ میلیارد دلار در ۱۲ مه ۲۰۲۵ بین قزاقستان و امارات متحده عربی امضا شد که شامل بیش از ۲۰ توافق‌نامه است و نه تنها در روابط دوجانبه، بلکه در تعادل اقتصادی در آسیای مرکزی نیز پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد. این توافق‌نامه‌ها طیف وسیعی از بخش‌ها از جمله انرژی، حمل و نقل، آموزش، تحول دیجیتال و مراقبت‌های بهداشتی را پوشش می‌دهند و بازتاب چشم‌انداز مشارکت استراتژیک بلندمدت هر دو کشور هستند. در پس این پیشرفت، اصلاحات قزاقستان با هدف افزایش ظرفیت جذب سرمایه‌گذاری از سایر کشورها و استراتژی امارات متحده عربی برای تعامل با آسیای مرکزی در چارچوب «چشم‌انداز ۲۰۳۱» آن نهفته است. این گام‌ها که توسط هر دو دولت در راستای اهداف توسعه پایدار، تنوع اقتصادی و ادغام منطقه‌ای برداشته شده‌اند، نه تنها نشان‌دهنده نزدیکی تجاری، بلکه نشان‌دهنده نزدیکی دیپلماتیک نیز هستند.

پیامدهای توافق آستانه و ابوظبی

یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های بسته توافق‌نامه، پروژه‌های انجام شده با شرکت «مصدر» است که در مجموع ۵۰۰ مگاوات تولید انرژی تجدیدپذیر پایه و ۲ گیگاوات ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی را برآورد می‌کند. این پروژه‌ها مستقیماً با اهداف قزاقستان برای دستیابی به ۱۵٪ از تولید برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ و ۵۰٪ تا سال ۲۰۵۰ مرتبط هستند. پروژه انرژی بادی ۱ گیگاواتی مصدر در قزاقستان که در حال انجام است، نیز از این منظر یک ابزار سرمایه‌گذاری راهبردی محسوب می‌شود. علاوه بر این، زیرساخت‌های ذخیره‌سازی انرژی و فناوری‌های باتری در نظر گرفته شده تا قزاقستان را نه تنها به عنوان یک تولیدکننده، بلکه به عنوان کشور دارای ظرفیت در مدیریت انرژی، معرفی کند.

مشارکت‌های ایجاد شده با Presight و AIQ در زمینه‌های هوش مصنوعی و زیرساخت‌های دیجیتال را می‌توان نشانه‌ای از اتخاذ مدلی مبتنی بر مشارکت‌های فناوری خارجی در مسیر تحول دیجیتال قزاقستان دانست. انتظار می‌رود پروژه‌های بزرگی مانند مرکز پردازش داده برنامه‌ریزی شده و خوشه‌های ابررایانه در آستانه، ظرفیت را نه تنها در مدیریت عمومی، بلکه در بخش خصوصی و حوزه‌های امنیتی نیز افزایش دهند. این پروژه‌ها با اهداف رهبری منطقه‌ای قزاقستان در زمینه‌هایی مانند امنیت داده‌ها، حاکمیت دیجیتال و ظرفیت پردازش بالا همسو هستند.

یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های بسته توافق‌نامه، پروژه‌های انجام شده با شرکت «مصدر» است که در مجموع ۵۰۰ مگاوات تولید انرژی تجدیدپذیر پایه و ۲ گیگاوات ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی را برآورد می‌کند. این پروژه‌ها مستقیماً با اهداف قزاقستان برای دستیابی به ۱۵٪ از تولید برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ و ۵۰٪ تا سال ۲۰۵۰ مرتبط هستند.

در زمینه حمل و نقل و لجستیک، توافق برای نوسازی فرودگاه بین‌المللی نورسلطان نظربایف از دیگر موضوعات مهم است. این تحول، که با پایانه‌های مسافربری جدید، تأسیسات باربری و مدل «شهر هوایی» ادغام شده، گامی ملموس در جهت تبدیل قزاقستان به یک قطب حمل و نقل هوایی منطقه‌ای است. علاوه بر این، مؤلفه‌هایی مانند آموزش پرسنل دارای گواهینامه با هدف توسعه نیروی کار واجد شرایط انجام می‌شود. چنین پروژه‌هایی نه تنها به عنوان سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی، بلکه از نظر کیفیت خدمات، پایداری و ادغام دیجیتال نیز بسیار مهم هستند.

اسناد همکاری نیز در زمینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و آموزش امضا شده است. به طور قابل توجهی، بیمارستان زنان و زایمان برنامه‌ریزی شده و افتتاح مدرسه بین‌المللی SABIS در آستانه، گویای دامنه سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی برای حمایت از توسعه اجتماعی است. انتظار می‌رود این سرمایه‌گذاری‌ها هم رفاه جوامع محلی را بهبود بخشد و هم در دستیابی قزاقستان به استانداردهای بین‌المللی برای خدمات اجتماعی کمک کند.

همچنین همکاری‌های قابل توجهی بین دو کشور در بخش‌های کشاورزی و مواد غذایی وجود دارد. توافق‌نامه‌ای با شرکت QazaqArab Sugar برای تأسیس یک کارخانه شکر در منطقه آلماتی امضا شد که هدف آن افزایش ارزش افزوده در تولید محصولات کشاورزی و تقویت صادرات محصولات غذایی فرآوری شده است. در همین حال، همکاری با گروه Lulu گامی استراتژیک در جهت گشودن محصولات کشاورزی قزاقستان به بازارهای خلیج فارس محسوب می‌شود.

قزاقستان نه تنها با شرکای اصلی سنتی مانند چین و روسیه در حال تعامل است، بلکه به سمت شرکای راهبرای جایگزین مانند کشورهای خلیج فارس نیز روی آورده است.

توافق‌نامه‌های امضا شده بین قزاقستان و امارات متحده عربی در ماه مه ۲۰۲۵ نه تنها روابط تجاری موجود را تعمیق بخشیده، بلکه نشان می‌دهد که چگونه چشم‌اندازهای توسعه‌ای هر دو کشور با هم تلاقی دارند. این رابطه دوجانبه چندبعدی، که از تحول انرژی تا زیرساخت‌های دیجیتال، از حمل و نقل تا خدمات اجتماعی را شامل می‌شود، به طور مثبت ظرفیت قزاقستان را به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای تقویت می‌کند. علاوه بر این، علاقه راهبردی امارات متحده عربی به آسیای مرکزی نشان می‌دهد که منابع جایگزین سرمایه و فناوری، جدا از چین و روسیه، به طور فزاینده‌ای به سمت این منطقه هدایت می‌شوند.

این همکاری‌ها همچنین نشان‌دهنده آرزوی قزاقستان برای فراتر رفتن از نقش سنتی خود به عنوان صادرکننده انرژی و تبدیل شدن به یک بازیگر توسعه چندوجهی است. این وضعیت به وضوح نشان می‌دهد که قزاقستان نه تنها با شرکای اصلی سنتی مانند چین و روسیه در حال تعامل است، بلکه به سمت شرکای راهبرای جایگزین مانند کشورهای خلیج فارس نیز روی آورده است.

انتظار می‌رود در سال‌های آینده، روند اجرای این توافق‌نامه‌ها ارتباط نزدیکی با تعهد قزاقستان به حفظ محیط مناسب برای سرمایه‌گذاران و انجام قاطعانه اصلاحات ساختاری داشته باشد. در مجموع، بدون تردید قزاقستان در یک نظم ژئواکونومیک چندقطبی، انعطاف‌پذیری راهبردی به دست آورده و به طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک بازیگر تأثیرگذار در محیط سرمایه‌گذاری جهانی است.

همکاری فزاینده در زمینه حمل و نقل نفت

طبق گزارش آستانه تایمز؛ قزاقستان و امارات متحده عربی در زمینه حمل و نقل نفت از طریق دریای خزر از بنادر قزاقستان به باکو، پایتخت آذربایجان، همکاری‌هایی را آغاز کرده‌اند. این همکاری بر اساس توافق‌نامه‌های سال ۲۰۲۳ بین گروه بنادر ابوظبی (AD) و شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) و همچنین عملیات امارات متحده عربی در گرجستان است. گروه SAFEEN، بخشی از گروه حمل و نقل دریایی و عملیات گروه بنادر AD، در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ تفاهم‌نامه‌ای در مورد همکاری در بخش‌های دریایی و کشتیرانی در دریای خزر با شرکت SOCAR امضا کرد. این تفاهم‌نامه شامل تحویل نفت و فرآورده‌های نفتی، توسعه زیرساخت‌ها و حمل و نقل بار می‌شود.

قزاقستان و امارات متحده عربی در زمینه حمل و نقل نفت از طریق دریای خزر از بنادر قزاقستان به باکو، پایتخت آذربایجان، همکاری‌هایی را آغاز کرده‌اند. این همکاری بر اساس توافق‌نامه‌های سال ۲۰۲۳ بین گروه بنادر ابوظبی (AD) و شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) و همچنین عملیات امارات متحده عربی در گرجستان است.

در همان سال، گروه بنادر AD، با همکاری شرکت کشتیرانی ملی KazMorTransFlot، در تاریخ ۲۶ نوامبر از خرید دو کشتی مدرن به قیمت ۳۵ میلیون دلار خبر داد. این کشتی‌ها برای حمل نفت قزاقستان از طریق دریای خزر طراحی شده‌اند و از طریق راه‌حل‌های یکپارچه دریایی خزر فعالیت می‌کنند. این کشتی‌ها در امتداد مسیر استراتژیک دریای خزر فعالیت خواهند کرد و به عنوان تانکرهای شاتل، نفت قزاقستان را به آذربایجان منتقل کرده و به تنوع‌بخشی به مسیرهای حمل و نقل نفت قزاقستان کمک خواهند کرد. آیدار اورژانوف، مدیرعامل شرکت کازمورترانس‌فلوت، گفت: «چنین همکاری امکان حمل و نقل کارآمد و ایمن نفت قزاقستان از طریق دریای خزر برای ارسال بیشتر به بازارهای بین‌المللی را فراهم می‌کند و اولین گام در همکاری بلندمدت با گروه بنادر AD است.»

قزاقستان در درجه نخست نفت را از طریق خط لوله نفتی کنسرسیوم خط لوله خزر (CPC) از طریق روسیه منتقل می‌کند. از سال ۲۰۲۲، به دلیل چالش‌های ژئوپلیتیکی، قزاقستان به طور دوره‌ای با مشکلاتی در پمپاژ نفت از طریق CPC مواجه شده است. این امر باعث شده که قزاقستان از سال ۲۰۲۳ مقداری نفت را با تانکر به باکو و از آنجا به اروپا از طریق خط لوله نفتی باکو-تفلیس-جیحان (BTC) تحویل دهد، اگرچه این امر شامل حجم زیادی نمی‌شود و در سال ۲۰۲۳، تقریباً ۱.۴ میلیون تن نفت از این طریق منتقل شد. براساس برآوردها این حجم به نزدیک به ۱.۸ میلیون تن برسد. طبق توافق با شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR)، در سال ۲۰۲۵ قزاقستان می‌تواند ۲.۲ میلیون تن نفت را از طریق خط لوله باکو-جیهان از طریق دریای خزر ارسال کند.

قزاقستان آمادگی خود را برای عرضه سالانه حدود سه میلیون تن نفت به خط لوله نفتی که تا بندر گرجستان در دریای سیاه امتداد دارد، اعلام کرده است. سپس قزاقستان می‌تواند از سال ۲۰۲۵ سالانه بیش از پنج میلیون تن نفت را از طریق باکو ارسال کند. در مقایسه، بیش از ۵۰ میلیون تن نفت قزاقستان در سال از طریق خط لوله CPC عبور می‌کند که از نظر فنی بعید است که از این رقم به طور قابل توجهی فراتر رود.