روایت دلدادگی شاهرودی‌ها؛ «یا عباس یا عباس» و سینه‌های گره خورده

خبرگزاری مهر، هانی رستگاران؛ شهرستان شاهرود، با تاریخی دیرینه و فرهنگی ریشه‌دار، در ایام محرم جلوه‌ای متفاوت از ارادت به اهل‌بیت (ع) را به نمایش می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین آئین‌های عزاداری در این شهرستان، مراسم «یا عباس یا عباس» است که هر ساله در پنجم محرم در تکیه‌های قدیمی محله بیدآباد، به‌ویژه تکیه بازار، برگزار می‌شود.

این آئین نه تنها نمادی از وفاداری مردم به ساحت حضرت عباس (ع) است، بلکه از انسجام اجتماعی، همبستگی فرهنگی و پاسداری از میراث معنوی حکایت دارد.

شاهرود با آوای غریب و کهن «یا عباس یا عباس» به لرزه درمی‌آید. این تنها یک نوای ساده نیست؛ فریادی است که از اعماق تاریخ برخاسته و امروز، چون زنجیری ناگسستنی، دل‌های شاهرودی‌ها را به هم پیوند زده است. از تکیهٔ بازار با آن زنجیر صدساله‌اش تا کوچه‌های بیدآباد که بوی نذری و عشق می‌دهد، آئین «یا عباس یا عباس» تنها یک مراسم سوگواری نیست؛ روایتی زنده از مقاومت، ایمان و وفاداری مردمی است که قرن‌هاست با خون دل، این سنت را زنده نگه داشته‌اند.

تکیه بازار؛ قلب تپنده عزاداری شاهرود

تکیه بازار، که به تکیه زنجیری نیز مشهور است، قدمتی بیش از ۱۶۰ سال دارد و در قلب محله تاریخی بیدآباد واقع شده است. بنای اصلی آن به دوره صفویه بازمی‌گردد و در دوره قاجار با افزوده شدن دو شاه‌نشین گسترش یافته است. در این تکیه سنتی، مردان در طبقه همکف و زنان و کودکان در طبقه دوم عزاداری می‌کنند. زنجیری ضخیم، که بیش از یک قرن پیش از بندرگز به شاهرود آورده شده، در سقف این تکیه نصب شده و نام تکیه نیز از همین زنجیر گرفته شده است.

بر اساس روایت‌های محلی، این مراسم ریشه در واقعه‌ای تاریخی دارد؛ زمانی که شاهرود مورد تاخت و تاز نیروهای متجاوز قرار گرفت، مردم با توسل به حضرت عباس (ع) و با نوای «یا عباس یا عباس»، خانه به خانه و کوچه به کوچه گرد هم آمدند و با همراهی علم و طوق، به سمت قلعه متجاوزان حرکت کردند. دشمنان، از اتحاد مردم و شور مذهبی آن‌ها، پا به فرار گذاشتند. این واقعه در پنجم محرم رخ داد و از آن زمان تاکنون، شاهرودی‌ها هر ساله در این روز یاد آن را زنده نگه می‌دارند.

آئین طوق‌گردانی؛ از کوچه تا تکیه

صبح پنجم محرم، اهالی محله بیدآباد با نوحه‌هایی چون “ای داد از این عزا” و اشعار محتشم کاشانی، حال و هوای محرم را در سراسر شهر طنین‌انداز می‌کنند. زنان و دختران طوق‌ها را با پارچه‌های سبز، سیاه و گاهی سفید می‌پوشانند و با پارچه، سیب یا نذری‌های مختلف آن‌ها را تزئین می‌کنند. مردان نیز طوق‌های بزرگ و سنگین سه‌تکه‌ای را از تکیه‌ها خارج کرده و به سمت قلعه ولی، محل تاریخی آن واقعه، حرکت می‌دهند.

با پایین کشیدن کرکره مغازه‌ها، شهر به حالت نیمه تعطیل درمی‌آید. طوق‌ها از تکیه‌های مشهور نظیر گلشن، یزدی‌ها، حاج رضا علی، اخیانی‌ها و شریعت بیرون می‌آیند. دسته‌های عزاداری در صفوف منظم با علم، طوق، چاووش‌خوان، معمران و جوانان در حالی که نوای “یا عباس یا عباس” در فضا طنین‌انداز است، به سوی قلعه ولی حرکت می‌کنند. در این مسیر، از عزاداران با نذری‌های متنوع پذیرایی می‌شود و حتی گاه گوسفندی قربانی می‌شود.

ورود به تکیه و سینه‌زنی حلقه‌ای

پس از زیارت مزار کهنه و روضه‌خوانی در کنار آرامگاه ملأ علی سبزواری، دسته‌ها به تکیه بازار بازمی‌گردند. طوق‌ها با دقت به درون تکیه منتقل می‌شوند و سینه‌زنی حلقه‌ای آغاز می‌شود. مردان به دور سکوی تکیه حلقه می‌زنند و با شال‌های کمر، زنجیروار به هم متصل می‌مانند. نوجوانان نیز که حضور در این حلقه را افتخاری بزرگ می‌دانند، با شور در مراسم شرکت می‌کنند. در میان نوحه‌ها، نوای «یا عباس یا عباس» همچنان طنین‌انداز است.

با اذان مغرب، عزاداری با ذکر «یا حسین» پایان می‌یابد. طوق‌ها به تکیه‌ها بازگردانده می‌شوند اما تا روز عاشورا همچنان در حالت برافراشته باقی می‌مانند. پس از دهه اول محرم، طوق‌ها در شاه‌نشین‌ها نگهداری شده و برای سال بعد آماده می‌شوند.

مراسم «یا عباس یا عباس» در شاهرود، فقط یک آئین مذهبی نیست؛ بلکه جلوه‌ای عمیق از فرهنگ، وفاداری، همبستگی اجتماعی و زنده‌نگه‌داشتن تاریخ مقاومت و ایمان مردم است؛ آئینی که در آن نه فقط اشک و عزا، که افتخار و غرور نیز موج می‌زند.