به‌جای تحمیل نظر خود، فضایی برای تبادل آرا ایجاد کنیم

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه: نهضت «زندگی با آیه‌ها» که از سال گذشته آغاز شده با استقبال شایانی روبه‌رو گردیده است. باید در وادی زندگی، با نوای قرآن همدم شویم و در هر کنج و کنار، جلوه‌های انس با کلام وحی را پدیدار سازیم. از گنجینه امثال قرآنی، برای بنای فرهنگی استوار بهره گیریم و آیات پرکاربرد را در حافظه سپرده، در سخن و عمل به کار بندیم، تا در این عرصه، نقشی ایفا کنیم. به سان پیامبر رحمت (ص) که خُلقش قرآن بود، ما نیز در پی کسب این منش والا باشیم. در راستای اعتلای نهضت ملی «زندگی با آیه‌ها»، هر گامی که برداریم، چراغی فرا راه جامعه روشن کرده‌ایم؛ نهضتی که در پی فهم و تبیین آیات الهی است. با همراهی و تشویق یکدیگر، این حرکت را تقویت کنیم، تا این کوشش‌ها، ثمری نیکو به بار آورد.

آیه ۳۸ سوره شوری

وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ

و آنان که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را برپا داشتند و کارشان در میان خودشان بر پایه مشورت است و از آنچه روزی آنان کرده ایم، انفاق می‌کنند؛

زان که با عقلی چو عقلی جفت شد / مانع بد فعلی و بد گفت شد

پیام‌ها

از نشانه‌های مؤمن یکی هم این است که اهل تصمیم‌های هول‌هولکی نیست. صبور است و با ملاحظه؛ حرف‌های آدم‌ها را می‌شنود و سر حوصله به تک‌تکشان فکر می‌کند. اگر چیزی را نداند، از پرسیدن خجالت نمی‌کشد و اگر راهی را نشناسد، از راهنمایی‌گرفتن عارش نمی‌آید. اهل مشورت‌گرفتن است؛ چه در تصمیم‌های کوچک و چه در انتخاب‌های بزرگ. هیچ عشقی آن‌قدر کورش نمی‌کند که دلسوزی آدم‌های دور و برش را نبیند و هیچ تصمیمی آن‌قدر به هیجان نمی‌آوردش که راهنمایی آدم‌های باتجربه را نادیده بگیرد. اگر از یک سوراخ دوبار گزیده نمی‌شود، به خاطر همین اخلاق‌هایش است و اگر مدام سرش به سنگ نمی‌خورد، از صدقه‌سر همین عادت‌هایش.

در یک تیم فوتبال، بازیکنان تنها زمانی می‌توانند موفق شوند که با یکدیگر هماهنگ باشند. اگر هر بازیکن، بدون توجه به تاکتیک تیمی و مشورت با مربی، بازی خود را پیش ببرد، حتی بهترین‌ها نیز نمی‌توانند پیروز میدان شوند. در مقابل، تیم‌هایی که بازیکنانشان با یکدیگر همفکری می‌کنند، پاس‌های حساب‌شده می‌دهند و از ایده‌ها و استراتژی‌های جمعی پیروی می‌کنند، حتی با امکانات محدود نیز می‌توانند افتخار بیافرینند. این اصل ساده‌ی موفقیت در ورزش، در زندگی اجتماعی نیز صادق است: بدون همفکری و مشورت، پیروزی در میدان زندگی ممکن نیست.

قرآن کریم این راهکار را در سطحی بالاتر برای جامعه‌ی ایمانی ارائه می‌کند. آیه‌ی شریفه وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ نه‌تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه نقشه‌ای برای مدیریت جامعه و مدل حکمرانی است. «مؤمنین آنهایند که هر کاری می‌خواهند بکنند، در بینشان شورایی می‌شود که پیرامونش مشورت می‌کنند…. یعنی کار مؤمنین مشورت گرفتن بین خودشان است .»[۱] ما چقدر اهل کارهای جمعی با روش مشورت‌خواهی از یکدیگر هستیم؟ الان ساختار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ما این گونه است همۀ کارها با مشورت همۀ مردم اتفاق بیفتد؟!

البته باید حواسمان باشد که با چه کسی مشورت می‌کنیم؟ «امیرالمؤمنین در این زمینه هم توصیه دارند: لا تُدخِلَنَّ فی مَشوِرَتِکَ بَخیلاً … وَ لا جَباناً؛ با بخیل مشورت نکن. یعنی چه؟ یعنی کارشناست بخیل نباشد؛ چرا؟ برای خاطر اینکه اگر خواستی کمکی به کسی بکنی، این بخیل جلویت را می‌گیرد. می‌گوید که جیبت خالی می‌شود. با آدم ترسو مشورت نکن، از آدم بزدل نظر کارشناسی نگیر؛ برای خاطر اینکه هر کار بزرگی بخواهی انجام بدهی، هر اقدام خوب و قدم بلندی بخواهی برداری، تو را می‌ترساند که اگر این کار را بکنی، چنین می‌شود، چنان می‌شود .»[۲]

مردمی که به فرمان وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا [۳] عمل می‌کنند و در فضایی سرشار از همدلی و برادری به رهنمود وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُم ْ [۴] پایبندند، با بهره‌گیری از همفکری و خرد جمعی، به همکاری و تعاون وَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی [۵] دست می‌یابند و می‌توانند دستاوردهای بزرگی رقم بزنند.

خداوند در این آیه از ما خواسته است که:

در امور مختلف، به مشورت با دیگران اهمیت دهیم و تصمیمات را جمعی بگیریم.

برای عمل به این آیه در زندگی می‌توانیم:

_ در خانواده یا محل کار، قبل از تصمیم‌گیری درباره مسائل مهم، نظر اعضای دیگر را هم جویا شویم.

_ به‌جای تحمیل نظر خود، فضایی برای تبادل آرا ایجاد کنیم.

_ در مشورت‌ها، به یاد داشته باشیم که هدف، رسیدن به تصمیم درست است، نه صرفاً تأیید دیدگاه ما.

[۱]. ترجمه تفسیر المیزان، ج ۱۸، ص ۹۳

[۲]. بیانات در نخستین دیدار هیئت دولت چهاردهم، ۰۶/۰۶/۱۴۰۳

[۳]. سوره آل عمران، آیه ۱۰۳: همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید.

[۴]. سوره شوری، آیه ۳۸: و کارشان در میان خودشان بر پایه مشورت است.

[۵]. سوره مائده، آیه ۲: در کارهای خوب و رعایت حقوق دیگران به همدیگر کمک کنید.