نوجوانان باید فنون تلاوت قرآن را یاد بگیرند تا به تلاوت تدبری برسند

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-سمانه نوری زاده قصری: قرآن کریم، کلام الهی و منبع هدایت برای بشریت است. تلاوت این کتاب آسمانی، عبادتی ارزشمند و موجب آرامش قلبی است. اما فراتر از تلاوت صرف، رویکردی وجود دارد که می‌تواند فهم ما از قرآن را به سطحی عمیق‌تر ارتقا دهد که همان تلاوت تدبری است.تلاوت تدبری، فرآیندی است که در آن، تلاوت با تفکر، تعمق و تلاش برای درک معنا و مفهوم آیات همراه می‌شود. این رویکرد، ما را از شنیدن سطحی آیات فراتر می‌برد و به ژرفای معانی و پیام‌های الهی رهنمون می‌سازد. در تلاوت تدبری، هر آیه به عنوان یک دریچه به سوی معارف الهی نگریسته می‌شود.

تلاوت تدبری، روش‌های متعددی دارد. یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، توقف و تأمل در معانی آیات است. پس از تلاوت هر آیه، لحظاتی را به فکر فرو می‌رویم و سعی می‌کنیم مفهوم آیه را درک کنیم. می‌توانیم از خود بپرسیم: این آیه چه می‌گوید؟ چه پیامی برای من دارد؟ چگونه می‌توانم این آیه را در زندگی خود به‌کار ببرم؟ استفاده از تفاسیر معتبر نیز می‌تواند به ما در درک عمیق‌تر آیات کمک کند. تفاسیر، توضیحات و تحلیل‌هایی از آیات ارائه می‌دهند که می‌توانند به ما در فهم معانی و مفاهیم قرآن کمک کنند. همچنین، می‌توانیم به ارتباط آیات با یکدیگر و با سایر آموزه‌های قرآن توجه کنیم.

تلاوت تدبری، راهی است برای نزدیک شدن به قرآن و بهره‌مندی از هدایت‌های آن. با این رویکرد، می‌توانیم از خواندن سطحی آیات فراتر رویم و به ژرفای معانی و پیام‌های الهی دست یابیم. تلاوت تدبری، ما را به تفکر، تعمق و عمل فرا می‌خواند و می‌تواند زندگی ما را دگرگون سازد.

در سلسله گفتگوهایی با فعالان قرآنی، بویژه قاریان قرآن کریم، قصد داریم بیشتر با حال و هوای مؤانست با کلام وحی آشنا شویم.

جعفر فردی در سال ۱۳۶۰ در تهران به دنیا آمد و از دوران کودکی به فراگیری و قرائت قرآن پرداخت. او این مسیر را به‌ویژه در دوران تحصیل در مدرسه ادامه داد و به‌تدریج با کسب تجربیات مختلف، مهارت‌های خود را در این زمینه تقویت کرد. حضور او در محضر استاد محمد حسین سعیدیان، نقطه عطفی در آموزش او در قرائت قرآن کریم بود.او با تلاش و کوشش بسیار، در مسابقات قرآن کریم و رقابت‌های انشاد دینی و ابتهال موفق به کسب عناوین درخشان شد. به عنوان مثال، او در سال ۱۳۸۳ موفق به کسب رتبه دوم در مسابقات سراسری در رشته ابتهال دینی شد. جدای از موفقیت‌های ملی، او با شرکت در مسابقات بین‌المللی نیز عناوین ممتازی به دست آورد.

مهم‌ترین عنوان بین‌المللی جعفر فردی مقام نخست مسابقات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران است که در سال ۱۳۹۳ به دست آورد. او هم‌چنین به‌عنوان یکی از قاریان ممتاز کشور، برای قرائت قرآن کریم در میان مسلمانان جهان، به کشورهای مختلفی سفر کرده است، که از جمله آن‌ها می‌توان به اندونزی، قطر، ترکیه، سودان، آفریقای جنوبی، لبنان و عربستان سعودی اشاره کرد.

جعفر فردی در خصوص اهمیت تلاوت تدبیری در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: در عرصه تلاوت قرآن کریم، همواره این پرسش مطرح بوده که آیا صرف صوت زیبا و رعایت فنون تجوید کافی است، یا باید در کنار این مهارت‌ها، به فهم معانی آیات و انتقال مفاهیم به مخاطبان نیز توجه کرد؟ به بیان دیگر، آیا تلاوت قرآن صرفاً یک هنر صوتی است، یا رسالتی فراتر از آن را بر عهده دارد؟ پاسخ به این پرسش، ما را به مفهوم «تلاوت تدبری» رهنمون می‌سازد؛ تلاوتی که در آن قاری، نه تنها به زیبایی و صحت قرائت می‌اندیشد، بلکه با تدبر در معانی آیات، سعی در انتقال پیام الهی به مخاطبان دارد.

تلاوت تدبری، فرایندی تدریجی و نیازمند طی مراحلی است

وی در پاسخ به این پرسش که آیا زیرساخت‌های لازم برای ترویج تلاوت تدبری در جامعه قاریان فراهم است؟ گفت: برای پاسخ به این سوالات، باید به این نکته توجه داشت که دستیابی به تلاوت تدبری، فرایندی تدریجی و نیازمند طی مراحلی است. قاری ابتدا باید سال‌ها به فراگیری فنون قرائت، تقلید از اساتید و ارتقای کیفیت تلاوت بپردازد. پس از کسب پختگی نسبی در تلاوت، می‌تواند به شناخت آیات، موضوعات و معانی قرآن کریم توجه کند. به عبارت دیگر، نمی‌توان از یک قاری نوپا انتظار داشت که بلافاصله به تلاوت تدبری بپردازد.

این قاری بین المللی قرآن اظهار داشت: این پرسش مطرح می‌شود که آیا جامعه قاریان ما، از زیرساخت‌ها و بسترهای لازم برای تحقق این نوع تلاوت برخوردار است؟ آیا قاریان قرآن، با مهارت‌ها و دانش کافی برای فهم عمیق و انتقال معنادار پیام قرآن تجهیز شده‌اند؟ پاسخ به این پرسش، مستلزم بررسی دقیق و واقع‌بینانه وضعیت موجود و شناسایی نقاط قوت و ضعف است. باید اذعان داشت که دستیابی به تلاوت تدبری، فرآیندی زمان‌بر و نیازمند طی مراحلی است. قاری قرآن، ابتدا باید سال‌ها به فراگیری فنون قرائت و تجوید، تمرین مستمر و تقلید از اساتید برجسته این فن بپردازد تا در این زمینه به مهارت و استادی برسد. پس از آن، می‌تواند به تدریج به سمت فهم و تدبر در معانی آیات حرکت کند و تلاش نماید تا با شناخت مفاهیم و پیام‌های قرآن، تلاوت خود را غنی‌تر و تأثیرگذارتر سازد. به عبارت دیگر، نمی‌توان از یک قاری نوآموز انتظار داشت که بلافاصله به تلاوت تدبری بپردازد؛ این امر، نیازمند صبر، پشتکار و تلاش مستمر است.

فردی گفت: خوشبختانه، در سال‌های اخیر، شاهد افزایش توجه و علاقه قاریان به تلاوت تدبری بوده‌ایم. بسیاری از قاریان جوان، ضمن تلاش برای ارتقای سطح فنی قرائت خود، به مطالعه و تدبر در معانی آیات نیز روی آورده‌اند. این گرایش مثبت، نویدبخش آن است که در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد ظهور قاریانی خواهیم بود که تلاوتشان، نه تنها از نظر صوت و لحن، زیبا و دلنشین است، بلکه از نظر انتقال معانی و پیام‌های قرآن نیز، غنی و تأثیرگذار خواهد بود.

فقدان منابع آموزشی مناسب و کافی برای ترویج تلاوت تدبری

وی اضافه کرد: با این حال، نباید از چالش‌ها و موانع موجود در این مسیر غافل شد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، فقدان منابع آموزشی مناسب و کافی برای ترویج تلاوت تدبری است. متأسفانه، اکثر منابع موجود، تنها به آموزش فنون قرائت و تجوید می‌پردازند و به مباحث مربوط به فهم معانی و تدبر در آیات، توجه چندانی نمی‌کنند.

این قاری قرآن ادامه داد: علاوه بر این، کمبود الگوهای مناسب و قابل دسترس برای تلاوت تدبری نیز، از دیگر چالش‌های پیش روی قاریان است. قاریان جوان، نیازمند الگوهایی هستند که با مشاهده و تقلید از آن‌ها، بتوانند سبک تلاوت خود را ارتقا داده و به تلاوت تدبری نزدیک‌تر شوند. در این میان، می‌توان از تجربیات ارزشمند قاریان برجسته و صاحب‌نامی همچون شیخ مصطفی اسماعیل، شیخ محمد رفعت، و شیخ عبدالباسط عبدالصمد بهره برد. ضمن اینکه در چند سال اخیر، مشاهده می‌شود که برخی از قاریان به تدریج به این موضوع توجه کرده‌اند و در تلاوت‌های خود تلاش می‌کنند هم به آهنگ و لحن خوب بپردازند و هم به معانی این آیات توجه کنند. در حقیقت، قاری باید در پیگیری این موضوع جدی باشد و خود را مسئول بداند که نه تنها قرآن را به شکل زیبا بخواند، بلکه معانی آن را نیز منتقل کند.

تلاوت قرآن تنها به یک کار سرگرم کننده یا فنّی محدود نمی‌شود

فردی اظهار داشت: تلاوت قرآن تنها به یک کار سرگرم کننده یا فنّی محدود نمی‌شود. هدف نهایی قاری باید ایجاد تأثیر معنوی در مخاطب باشد. اگر چه یک قاری در ابتدا ممکن است نتواند این تأثیر را به‌خوبی منتقل کند، اما با استمرار در یادگیری و تمرین، به تدریج قادر خواهد بود احساسات و معانی عمیق‌تری را در تلاوت خود بگنجاند.

توجه به قاریان بزرگ الگو سازی برای نوجوانان باشد

وی با تاکید بر نکاتی در این خصوص گفت: توجه به قاریان بزرگ و شناخته شده مانند استاد مصطفی اسماعیل و… می‌تواند برای جوانان قاری الگویی باشد تا از فنون و تجربیات آن‌ها یاد بگیرند. هرکدام از این اساتید دارای سبکی خاص هستند که می‌تواند الهام‌بخش قاریان جوان باشد. برای مثال، استاد مصطفی اسماعیل به‌خاطر توانایی‌های ویژه‌اش در تلاوت و تأثیرگذاری بر مخاطب شناخته شده است. او به همراه استفاده از فنون زیبا، به معانی و محتوا نیز توجه داشت و این امر او را به یکی از بزرگترین قاریان تاریخ تبدیل کرده است.

قاری با تلاوتی معانی و احساسی عمیق در روح و جان شنوندگان تأثیر می‌گذارد

این قاری برجسته افزود: به همین ترتیب، قاریان باید در تلاوت‌های خود احساسات و معانی آیات را منتقل کنند. این کار تنها با تسلط به فنون مختلف قرائت و شناخت عمیق از معانی قرآن ممکن خواهد بود. اگر قاری‌ها بخواهند فقط به شکل ظاهری و بدون توجه به معنا تلاوت کنند، این امر به تأثیرگذاری کمتری بر مخاطب منجر خواهد شد. لذا توجه به تدبر و درک معانی آیات در کنار یادگیری فنون قرائت بسیار حیاتی است.

در نهایت، نقشی که قاریان در انتقال مفاهیم قرآنی و تأثیرگذاری بر جامعه ایفا می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. آن‌ها می‌توانند با تلاوتی که حاوی معانی و احساسی عمیق است، در روح و جان شنوندگان تأثیر بگذارند. پیشنهاد می‌کنم کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی بیشتری در این زمینه تشکیل شود تا قاریان جوان‌تر با مسئله تدبر آشنا شوند و اطلاعات و آموزه‌های بیشتری را در این زمینه کسب کنند. این اقدام می‌تواند به نهادینه شدن فرهنگ تلاوت تدبر آمیز در میان قاریان و مخاطبان قرآن کمک کند.