جمعه ۱۶ آبان ۱۴۰۴
یکی از عمیقترین چالشهای اجتماعی، افزایش خشونتهای رفتاری و روانی است؛ خشونتی که تنها در قالب آسیب جسمی یا نزاع خیابانی نمود پیدا نمیکند، بلکه اثر خود را در قالب اضطرابهای پنهان، پرخاشگریهای کلامی، و تصمیمات لحظهای میگذارد که سرانجام به پروندههای قضایی جرم و جنایت ختم میشوند.
در واقع، اثر انگشت خشونت نهتنها بر پوست و جسم قربانی، بلکه بر روح جامعه، اعتماد جمعی و حتی مسیر عدالت حک میشود. پژوهشها نشان میدهند که ریشه بسیاری از رفتارهای جنایی، در آسیبهای روانی کنترلنشده، تجربههای تلخ دوران کودکی و ناتوانی در مدیریت خشم نهفته است. از همینرو، پیش از آنکه جرم Crime شکل بگیرد و قانون وارد عمل شود، باید روان انسان مورد بازبینی و درمان قرار گیرد.
هر پروندهی جرم و جنایت، تنها یک عدد در آمار نیست؛ بلکه داستانی است از خشمهای کوچکِ انباشته که به نقطهی انفجار رسیدهاند. تحقیقات روانشناختی نشان میدهد: خشونت یک واکنش ناگهانی نیست، بلکه الگویی آموختهشده است. ریشهی آن در تجربههای دوران کودکی، کمبود مهارتهای ارتباطی و فشارهای روانی حلنشده نهفته است.
الگوهای پرخاشگری چطور به جرم تبدیل میشوند؟
در بررسی پروندههای قضایی خشونتآمیز، نگاه صرفاً حقوقی دیگر کافی نیست. امروزه قاضی، علاوه بر دلایل مادی جرم، به پرسشهای روانی نیز توجه دارد:
در این مرحله، روانشناس دادگستری نقش کلیدی دارد؛ او با تحلیل الگوهای رفتاری، انگیزههای پنهان خشونت را شناسایی میکند. بر اساس پژوهشهای رسمی در ایران:
این آمار یادآوری میکند که تا زمانی که سلامت روان در جامعه جدی گرفته نشود، اثر انگشت خشونت از روی صفحات دادگاه پاک نخواهد شد؛ اما نقطهی امید آنجاست که میتوان این چرخه را متوقف کرد؛ با شناخت، درمان و گفتوگو.
در چنین شرایطی، دسترسی آسان به مشاورهی تخصصی میتواند نخستین گام برای تغییر باشد. پلتفرم روان درمان با گردآوری جمعی از روانشناسان و روانپزشکان معتبر سراسر کشور، محیطی امن و محرمانه برای گفتوگو و درمان فراهم کرده است. کاربران میتوانند بر اساس تخصص، شهر یا نوع مشکل خود، متخصص مناسب را انتخاب کرده و جلسات حضوری یا آنلاین خود را رزرو کنند.
اگر احساس میکنید فشارهای روحی یا خشمهای کنترلنشده بر زندگی شما یا اطرافیانتان تأثیر گذاشته، امروز بهترین زمان برای اقدام است. برای شروع مسیر تغییر، میتوانید از طریق رزرو وقت روانشناس و روانپزشک، روان درمان بزرگترین پلتفرم روانشناسی، اقدام کنید.
هیچ خشونتی بهصورت ناگهانی شکل نمیگیرد. پیش از آنکه دستی بالا رود یا قانونی نقض شود، جرقهای در ذهن زده میشود؛ جرقهای که از احساس نادیدهگرفتهشدن، ناکامی یا بیعدالتی میآید. فرآیند شکلگیری خشونت اغلب از یک فکر آغاز میشود؛ فکری که تکرار میشود، در ذهن قدرت میگیرد و کمکم به رفتار تبدیل میشود.
وقتی فرد یاد نمیگیرد هیجانات خود را در مسیر سالم تخلیه کند، ذهن او به تدریج با خشونت خو میگیرد. در این مرحله، یک کلام تند، یک تحقیر ساده یا حتی سکوتِ طولانی میتواند جرقهی اقدامی پرخطر باشد. خشونت، مانند زنجیرهای متصل است که هر حلقهی آن به مرحلهای از آسیب روانی مربوط میشود:
در ظاهر، تنها آخرین حلقه دیده میشود؛ اما ریشههای پنهان در لایههای ذهنی و هیجانی، سالها پیش شکل گرفتهاند.
محیط خانواده نخستین جایی است که فرد شیوهی بیان احساسات را میآموزد. وقتی کودک در فضایی بزرگ شود که در آن خشم نادیده گرفته میشود یا با تنبیه پاسخ داده میشود، یاد میگیرد احساسات خود را سرکوب کند یا در قالب پرخاش ابراز نماید.
از سوی دیگر، فضای مجازی با نمایش مداوم خشونت، ناسزا و قضاوت، حساسیت روانی را کاهش میدهد و خشونت را در ذهن عادی میکند. فردی که روزانه با حجم زیادی از این محتواها روبهروست، به تدریج نسبت به رفتارهای تند و آسیبزا بیتفاوت میشود.
افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی نیز این چرخه را تقویت میکند؛ چراکه فرد تحت استرس، آستانهی تحمل پایینتری دارد و سریعتر به واکنشهای خشن روی میآورد.
جامعهای که تنها پس از وقوع جرم واکنش نشان میدهد، در واقع درمان را با مجازات اشتباه گرفته است. در حالیکه ریشهی بسیاری از پروندههای جنایی و رفتارهای خشونتآمیز، نه در شرارت ذاتی انسان بلکه در زخمهای روانی درماننشده نهفته است.
نگاه سنتی به عدالت، بر مجازات پس از خطا تمرکز دارد؛ اما نگاه نوین روانشناختی بر پیشگیری از وقوع جرم از طریق درمان، آموزش و بازسازی ذهنی تأکید میکند. وقتی فرد یاد بگیرد هیجاناتش را بشناسد، خشمش را مدیریت کند و احساساتش را سالم ابراز نماید، احتمال بروز خشونت به شکل چشمگیری کاهش مییابد.
۱. درمان شناختی–رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy – CBT)
درمان شناختی–رفتاری یکی از موفقترین روشهای علمی در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه است. این روش به فرد کمک میکند تا الگوهای فکری اشتباه خود را شناسایی کرده و آنها را با نگرشهای منطقیتر جایگزین کند. فرد یاد میگیرد هر فکر خشمآلود، الزاماً به واکنش تند منجر نمیشود و میتوان میان هیجان و عمل فاصله ایجاد کرد.
۲. درمان خشم (Anger Management Therapy)
درمان خشم، فراتر از «فرو بردن عصبانیت» است. در این رویکرد، روانشناس با تحلیل موقعیتهای محرک، به فرد میآموزد چگونه پیش از رسیدن به نقطهی انفجار، با استفاده از تکنیکهای تنفسی، بازنگری شناختی و تمرکز بر بدن، کنترل خویش را باز یابد. هدف نهایی، تبدیل خشم به آگاهی هیجانی است، نه سرکوب آن.
در این مقاله دیدیم که اثر انگشت خشونت تنها در صحنههای جرم یا بر بدن قربانیان باقی نمیماند، بلکه در عمق ذهن انسان و ساختار اجتماعی جامعه رسوب میکند. خشونت از یک فکر آغاز میشود، در رفتار تجلی مییابد و در نهایت بر صفحات پروندههای قضایی ارتکاب جرم و جنایت نقش میزند.
بررسیها نشان دادند که بخش بزرگی از رفتارهای خشونتآمیز، حاصل آسیبهای روانی، اضطراب، خشمهای سرکوبشده و نبود آموزشهای هیجانی است؛ مسائلی که اگر بهموقع درمان شوند، میتوانند مسیر یک زندگی را از قانون به سلامت روان تغییر دهند.
پاسخ نهایی به این چرخهی ناپیدا، نه در شدت مجازات بلکه در عمق درمان نهفته است. جامعهای که روان خود را ترمیم کند، امنیت پایدار و عدالت انسانیتری خواهد داشت. امروز، بیش از هر زمان، ضرورت دارد که به جای انتظار برای وقوع جرم، به سلامت روان فرد و جامعه توجه شود و با کمک روانشناسان و روانپزشکان متخصص، اثر انگشت خشونت را پیش از وقوع، از ذهنها پاک کرد.
تمام حقوق برای محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
طراحی و توسعه: توسط تیم فنی دفتروکیل
سلام و درود، مقالتون واقعاً تأثیرگذار بود. این بخش که گفتید خشونت از یک فکر شروع میشود خیلی منو به فکر فرو برد. یعنی ما هرچقدر هم خشم رو پنهان کنیم، اگه یاد نگیریم درست باهاش برخورد کنیم، یه روز خودش راهشو پیدا میکنه.
سلام مجتبی عزیز،
دقیقاً همینطوره. خشم سرکوبشده مثل فشاریه که هرچقدر نگهش داری، بالاخره از جایی بیرون میزنه. هدف درمان و آموزش هیجانی، حذف خشم نیست، بلکه هدایتشه. وقتی افراد یاد بگیرن احساساتشون رو بشناسن و بیان کنن، احتمال بروز رفتار خشن به حداقل میرسه.